Tài xế Đinh Văn Long thừa nhận cố tình khiến nạn nhân tử vong – Ảnh: D.C.
Trong lời khai ban đầu với cơ quan công an, Long thừa nhận cố lái ô tô kéo lê nạn nhân trên đường (sau khi va chạm). Mục đích là để cho nạn nhân thiệt mạng và Long đi tù sẽ không phải lo đền bù tiền cho nạn nhân. Lời khai này gây nên bức xúc cho bạn đọc về sự vô cảm của tài xế. Vậy pháp luật quy định thế nào về việc bồi thường?
Ý thức khác nhau, hình phạt khác nhau
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư Hà Nội), đánh giá đây là vụ việc rất nghiêm trọng, không chỉ liên quan đến tính mạng sức khỏe của con người (nạn nhân là trẻ em), mà còn liên quan đến ý thức chấp hành pháp luật và nhận thức của người lái xe.
Bởi vậy ngoài làm rõ để xử lý hành vi phạm tội, thì cơ quan tiến hành tố tụng cũng cần làm rõ nguyên nhân điều kiện phạm tội, tích cực tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật để nâng cao trình độ nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của công dân, tránh những vụ việc tương tự có thể xảy ra.
Theo quy định của pháp luật, hành vi gây tai nạn giao thông hậu quả nghiêm trọng là cố ý với hành vi vi phạm giao thông và vô ý đối với hậu quả xảy ra.
Nếu có lỗi cố ý vi phạm giao thông đường bộ và hậu quả nghiêm trọng, thì người thực hiện hành vi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 260 Bộ luật Hình sự, và hình phạt cao nhất chỉ tới 15 năm tù (nếu làm chết từ 3 người trở lên, nếu chết một người thì hình phạt không quá 5 năm tù).
Còn trường hợp gây tai nạn giao thông mà muốn trốn tránh trách nhiệm pháp lý hoặc cho rằng nạn nhân thương tích phải cứu chữa tốn nhiều tiền, phải bồi thường nhiều mà lùi xe vào người nạn nhân khiến nạn nhân tử vong hoặc kéo lê nạn nhân khiến nạn nhân tử vong, thì trường hợp này không xử lý về tội vi phạm về giao thông đường bộ theo điều 260 Bộ luật Hình sự, mà khởi tố về tội giết người với hình phạt thấp nhất là 7 năm tù và cao nhất là tử hình.
Như vậy với lỗi cố ý và lỗi vô ý đối với hậu quả chết người, thì trách nhiệm pháp lý hình sự là khác nhau, tội danh bị xử lý cũng khác nhau.
Tuy nhiên luật sư cũng cho biết do thiếu hiểu biết pháp luật và những kinh nghiệm truyền miệng thiếu căn cứ, nên không ít tài xế vẫn có những suy nghĩ rất sai lầm là nạn nhân tử vong sẽ bồi thường ít hơn nạn nhân bị thương tích, nên không ít trường hợp mong muốn nạn nhân tử vong.
Trong khi đó, họ không biết rằng nếu cố ý để nạn nhân tử vong thì đây là hành vi giết người và có thể bị tử hình, mức bồi thường thiệt hại sẽ có nhiều khoản bồi thường hơn so với trường hợp nạn nhân bị thương tích.
Trường hợp nạn nhân chỉ bị thương tích mà người điều khiển phương tiện không có lỗi hoặc mức độ thương tích dưới 61% thì còn không phải chịu trách nhiệm pháp lý, không bị xử lý hình sự, mức bồi thường cũng không đáng kể.
Với lỗi cố ý tước đoạt tính mạng của người khác, hậu quả chết người, lỗi hoàn toàn thuộc về người phạm tội thì trách nhiệm pháp lý hình sự sẽ cao hơn và chắc chắn là mức bồi thường thiệt hại sẽ rất lớn .
“Quan điểm nhận thức không đúng đắn và nguy hiểm của lái xe bồn khiến cháu bé 15 tuổi thiệt mạng”, theo luật sư.
Làm cho nạn nhân tử vong để giảm bồi thường là hành động bất nhân
Còn nói về quy định bồi thường thiệt hại, luật sư Diệp Năng Bình (Đoàn luật sư TP.HCM) thì quy định tại điều 591 Bộ luật Dân sự 2015, thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm thiệt hại vật chất và tinh thần.
Mức bồi thường thiệt hại vật chất bao gồm chi phí mai táng và tiền cấp dưỡng cho người phụ thuộc. Thiệt hại tinh thần do xâm phạm tính mạng do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được, mức tối đa không quá 100 lần mức lương cơ sở do nhà nước quy định. (mức lương cơ sở năm 2025 là 2.340.000 đồng/tháng, được quy định tại Nghị định 73/2024/NĐ-CP và tiếp tục áp dụng từ ngày 1-7-2024).
Còn đối với trường hợp thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm bao gồm: Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại; Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại; nếu thu nhập thực tế của người bị thiệt hại không ổn định và không thể xác định được thì áp dụng mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại… Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có sức khỏe bị xâm phạm không quá 50 lần mức lương cơ sở do nhà nước quy định.
Pháp luật không thể bù đắp hoàn toàn cho việc mất đi mạng sống, nhưng việc bồi thường nhằm khắc phục phần nào những thiệt hại về kinh tế và tinh thần cho những người thân thích của người bị thiệt hại hiện nay là thấp, không tương xứng so với việc chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại khi sức khỏe bị xâm phạm.
“Điều này khiến nhiều tài xế liều lĩnh bất chấp tính mạng của người khác. Họ sẵn sàng có những hành động bất nhân để làm nạn nhân tử vong nhằm giảm bồi thường”, luật sư Bình nói.
Nói về vấn đề bồi thường, luật sư Cường phân tích thêm: “Trong thiết kế điều luật, mức bồi thường thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm sẽ nhiều hơn mức bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm. Do vậy thường hậu quả nạn nhân tử vong thì mức bồi thường thiệt hại sẽ nhiều hơn trường hợp nạn nhân bị thương tích.
“Chỉ có một số trường hợp hy hữu thì việc bồi thường cho nạn nhân bị thương tích mới nhiều hơn trường hợp nạn nhân tử vong”, luật sư cho biết.