Việt Nam giảm phát thải khoảng 240 triệu tấn CO2e trong hơn ba thập kỷ, nhờ loại trừ, kiểm soát một số hợp chất dùng trong sản xuất điều hòa, tủ lạnh.
Thông tin được ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nói tại hội thảo “Hoạt động bảo vệ tầng ozone hướng tới chuyển đổi xanh”, ngày 15/9. Số liệu được ông Thành trích từ thống kê của Ban Thư ký ozone quốc tế, tính từ 1994 đến tháng 8/2025.
Việt Nam tham gia Nghị định thư Montreal vào năm 1994. Đây là hiệp ước quốc tế nhằm bảo vệ tầng ozone bằng cách loại bỏ dần việc sản xuất và tiêu thụ các chất làm suy giảm tầng bảo vệ này. Tầng ozone là một lớp khí quyển trong tầng bình lưu của Trái Đất, hoạt động như tấm lá chắn, hấp thụ phần lớn tia cực tím có hại từ Mặt Trời, bảo vệ con người và hệ động – thực vật.
Các hóa chất nhân tạo chứa clo hoặc brom có thể phá hủy tầng ozone trong khí quyển, gồm CFC, HCFC, HFC (các môi chất lạnh), halon (hợp chất dùng trong bình chữa cháy).
Việt Nam giảm được 240 triệu tấn CO2e nhờ biện pháp cấm hoàn toàn các môi chất lạnh CFC, giảm dần hạn ngạch nhập khẩu môi chất khác (HCFC và HFC). Theo lộ trình năm nay, hạn ngạch nhập khẩu HCFC giảm 67,5% so với năm cơ sở 2013, còn 1.300 tấn, hướng tới loại bỏ hoàn toàn vào 2040. HFC giữ nguyên hạn ngạch 13,9 triệu tấn CO2e, và sẽ giảm về mức 2,7 triệu tấn vào năm 2045.
Ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Việt Dũng
Với lộ trình trên, dự kiến Việt Nam giảm trực tiếp gần 12 triệu tấn CO2e mỗi năm từ 2045, tương đương mức phát thải của ba nhà máy điện than. Theo Công ty cổ phần Tư vấn Năng lượng và Môi trường (VNEEC), việc giảm thải từ hoạt động kiểm soát môi chất lạnh theo Nghị định thư Montreal sửa đổi giúp Việt Nam giảm được hơn 20 triệu tấn CO2e từ năm 2050, góp phần thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).
Bên cạnh lợi ích khí hậu, việc sử dụng các chất thân thiện môi trường cũng mở ra lĩnh vực mới – làm mát bền vững. Việt Nam tham gia Cam kết làm mát toàn cầu năm 2023 và đang xây dựng kế hoạch quốc gia trong lĩnh vực này.
Ngoài việc chuyển đổi môi chất lạnh thân thiện môi trường, kế hoạch quốc gia hướng đến sử dụng năng lượng hiệu quả, tích hợp các giải pháp làm mát thụ động. Tức là, làm mát bền vững sẽ dựa trên tự nhiên (phục hồi rừng, hồ, khu vực ngập nước) hoặc thiết kế đô thị (vật liệu thân thiện môi trường…), thay vì chỉ dùng điều hòa không khí. Theo Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI), lĩnh vực này có thể mở ra cơ hội kinh tế 290 tỷ USD vào 2030.
Để khai thác cơ hội tài chính cho các giải pháp làm mát bền vững, ông Juhern Kim, Trưởng đại diện quốc gia GGGI tại Việt Nam, nói Việt Nam có thể tăng tốc triển khai làm mát bền vững nhờ tập trung vào một vài ưu tiên thực tiễn. Ông khuyến nghị một số đơn vị kết nối, tập hợp các dự án nhỏ, rời rạc hiện nay thành danh mục đầu tư có quy mô, đủ hấp dẫn với các nhà đầu tư.
Ngoài ra, cơ quan chức năng cần làm rõ hơn khái niệm “làm mát bền vững” trong chính sách với các quy định và tiêu chí cụ thể, tương tự danh mục phân loại xanh quốc gia (Green Taxonomy) Việt Nam mới ban hành, để hình thành một khung tham chiếu thống nhất trên thị trường.
Công ước Vienna (1985) và Nghị định thư Montreal (1987) được coi là một trong những thành công lớn nhất của hợp tác môi trường toàn cầu. Các bằng chứng khoa học cho thấy tầng ozone đang dần phục hồi và có thể trở lại trạng thái bình thường vào giữa thế kỷ này.
Thêm vào đó, Nghị định thư Montreal cũng góp phần quan trọng làm chậm lại quá trình nóng lên toàn cầu, bởi nhiều chất làm suy giảm tầng ozone đồng thời là khí nhà kính mạnh. Tính đến nay, 99% các chất làm suy giảm tầng ozone đã được loại trừ trên toàn cầu.
Thủy Trương