Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính kiểm tra quy hoạch phát triển Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô ở TP Huế – Ảnh: N.LINH
Trong một thời gian dài, công nghiệp truyền thống của TP Huế chủ yếu là dệt may, chế biến nông sản, sản xuất bia – nước giải khát, vật liệu xây dựng. Những năm gần đây, TP bắt đầu có sự chuyển mình với Khu công nghiệp (KCN) Phú Bài trở thành trung tâm sản xuất lớn, nhiều doanh nghiệp lớn như Kim Long Motor, Thép xanh Xuân Thiện… đã chọn TP Huế làm bến đỗ.
Ưu tiên thu hút ngành nghề thân thiện môi trường
Trước đây, khi nhắc đến TP Huế, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh một vùng đất trầm mặc, chậm rãi với đền đài, cung điện của một cố đô. So với nhiều địa phương lân cận, TP Huế dường như chậm lại một thời gian khá dài khi không có nhiều KCN, những nhà máy sản xuất công nghiệp.
Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa và yêu cầu nâng cao đời sống người dân đã đặt ra bài toán phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại hơn. Tỉnh Thừa Thiên Huế và này là TP Huế đã quy hoạch các KCN như Phú Bài, Tứ Hạ, La Sơn… để thu hút nhà đầu tư. Đặc biệt, TP Huế bắt đầu nổi lên trong các ngành sản xuất bia – nước giải khát, dệt may xuất khẩu, vật liệu xây dựng và công nghệ thông tin.
Những doanh nghiệp như Carlsberg Việt Nam, Scavi Huế, cùng hàng loạt công ty phần mềm, trung tâm công nghệ thông tin đã góp phần làm thay đổi diện mạo công nghiệp của TP. Tuy nhiên, cùng với phát triển công nghiệp, bài toán môi trường cũng trở thành nỗi lo. Lãnh đạo TP xác định, phát triển công nghiệp phải gắn liền với tiêu chí xanh, sạch và bền vững – nếu không muốn đánh mất lợi thế “TP di sản, TP du lịch”.
Theo quy hoạch phát triển các KCN đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, TP Huế có 6 KCN với tổng diện tích 2.393,47ha, được bố trị ở những vị trí thuận lợi kết nối các tuyến giao thông chính, trung tâm dân cư, cảng biển và sân bay. Hạ tầng kỹ thuật như giao thông, điện, nước, xử lý nước thải, bưu chính viễn thông… được đầu tư đồng bộ, đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Để vừa thu hút đầu tư, vừa bảo đảm mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, theo ông Lê Văn Tuệ – Trưởng Ban quản lý Khu kinh tế – công nghiệp TP Huế, địa phương sẽ lựa chọn ngành nghề thân thiện môi trường, ưu tiên công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp sạch như linh kiện điện tử, dược phẩm… Khuyến khích doanh nghiệp sử dụng năng lượng tái tạo, máy móc hiện đại, xây dựng nhà máy xử lý nước thải tuần hoàn…
“Các dự án mới bắt buộc phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường được thẩm định chặt chẽ, được khuyến khích áp dụng năng lượng tái tạo, tái sử dụng nước và phụ phẩm sản xuất, đồng thời từng bước xây dựng KCN sinh thái, chú trọng quy hoạch quỹ đất cây xanh, nhà ở công nhân và dịch vụ phụ trợ”, ông Tuệ khẳng định.
Bên trong nhà máy sản xuất ô tô của Kim Long Motor với hệ thống dây chuyền tự động hóa hiện đại. Đây cũng là một trong những doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi xanh trong dây chuyền sản xuất ở TP Huế – Ảnh: KIM LONG MOTOR
Vẫn nhiều khó khăn, rào cản
Trao đổi với chúng tôi, TS Trần Quốc Lâm, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, khẳng định rằng chuyển đổi xanh đang là xu thế tất yếu diễn ra trên toàn cầu. Thời gian qua, Chính phủ và các bộ ngành cùng cộng đồng doanh nghiệp cũng đang thúc đẩy mạnh mẽ để tiến đến một nền kinh tế xanh.
“TP Huế là đô thị gắn liền với di sản, rất nhiều tiềm năng về năng lượng sạch, logistics… Thời gian qua, TP Huế thu hút được rất nhiều nhà đầu tư lớn trên thế giới về đầu tư, đưa công nghệ xanh vào sản xuất. Chúng tôi rất mong chờ những chính sách đột phá, chiến lược, thông thoáng để có thêm nhiều nhà đầu tư tầm cỡ hơn tới đầu tư ở địa phương”, ông Lâm nói.
Một lãnh đạo TP Huế khẳng định địa phương này có nhiều tiềm năng để phát triển công nghiệp bền vững và thân thiện môi trường, song việc thu hút đầu tư vào các KCN, đặc biệt là công nghiệp xanh, vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức.
Hạn chế lớn nhất là hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, một số KCN còn thiếu hệ thống xử lý nước thải tập trung, năng lực cấp điện, cấp nước và logistics chưa đáp ứng nhu cầu. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn còn thiếu, nhất là lao động kỹ thuật, quản lý, chuyên gia trong các lĩnh vực công nghệ xanh, năng lượng tái tạo, công nghiệp sinh học…
“Sự gắn kết giữa đào tạo và nhu cầu doanh nghiệp trong KCN chưa chặt chẽ”, ông Tuệ nói và thừa nhận chính sách thu hút đầu tư chưa đủ sức cạnh tranh, khi các cơ chế khuyến khích công nghiệp xanh chưa thật sự nổi bật so với những địa phương khác. Thủ tục hành chính dù đã cải thiện nhưng vẫn có khâu kéo dài, gây tâm lý e ngại cho nhà đầu tư.
Cũng theo ông Tuệ, công nghiệp xanh đặt ra yêu cầu rất khắt khe về hạ tầng, môi trường, nhân lực và logistics, trong khi TP Huế mới ở giai đoạn đầu xây dựng nền tảng. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ESG, Net Zero hay phát thải carbon thấp vẫn còn mới mẻ.
Ngoài ra, thị trường và hệ sinh thái công nghiệp xanh chưa phát triển mạnh, công nghiệp hỗ trợ còn yếu, chuỗi giá trị khép kín chưa hình thành để thu hút FDI công nghệ cao, trong khi thị trường tiêu thụ sản phẩm xanh trong nước còn nhỏ, chủ yếu phụ thuộc xuất khẩu.
“Thời gian tới, TP sẽ đẩy mạnh nâng cao nhận thức xanh cho doanh nghiệp và người lao động thông qua tập huấn, khuyến khích xây dựng văn hóa xanh trong doanh nghiệp, hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá KCN xanh, kêu gọi đầu tư KCN sinh thái – tuần hoàn, đồng thời gắn kết phát triển công nghiệp với du lịch, di sản và cảnh quan để tạo sức hút riêng cho TP Huế”, ông Tuệ nói.
Từ “biển chết” thành TP xanh kiểu mẫu
Để duy trì hệ sinh thái thủy sinh khỏe mạnh, môi trường nước cần có mức oxy hòa tan khoảng 7 – 8mg/l. Tuy nhiên, vào những năm 1960, vịnh Dokai ở TP Kitakyushu (tỉnh Fukuoka, Nhật Bản) ghi nhận chỉ số này gần bằng 0 do tác động từ các hoạt động công nghiệp. Điều này khiến vùng nước trên bị mệnh danh là “biển chết”.
Chính tại thời điểm tồi tệ nhất này, nỗ lực “hồi sinh” của Kitakyushu đã bắt đầu. Bị thúc đẩy bởi tiếng nói của người dân địa phương, chính quyền Kitakyushu bắt đầu hành động, tổ chức đo mức độ ô nhiễm không khí. Chính quyền sau đó sử dụng dữ liệu khoa học về ô nhiễm và đưa ra các khuyến nghị giảm ô nhiễm riêng cho từng doanh nghiệp nhằm kiểm soát tình trạng ô nhiễm oxit lưu huỳnh. Các doanh nghiệp dù không bị bắt buộc nhưng cũng đã tự nguyện tham gia các nỗ lực giảm ô nhiễm.
Nỗ lực ba bên người dân – chính quyền – doanh nghiệp này đã mang lại thành quả cụ thể. Vào những năm 1980, 150 loài động vật thủy sinh đã được tìm thấy sống ở vịnh Dokai, trong đó có nhiều loại bị cho là đã tuyệt chủng. Năm 1990, Kitakyushu trở thành TP đầu tiên của Nhật Bản nhận giải thưởng danh giá Global 500 Award từ Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP). Năm 2011, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) chọn đây làm TP tăng trưởng xanh kiểu mẫu. Điều đáng nói là những thành tựu này đạt được trong khi Kitakyushu vẫn duy trì vị thế là trung tâm công nghiệp quan trọng của Nhật Bản.
Và từ 2010, TP này đã triển khai hơn 192 dự án tại 78 TP thuộc 16 quốc gia, đặc biệt tập trung vào Đông Nam Á. Cựu thị trưởng TP, ông Kenji Kitahashi, từng khẳng định: “Chúng tôi muốn chia sẻ những bài học này với các TP đang đối mặt với những vấn đề tương tự mà chúng tôi đã trải qua”.
Sáu khu công nghiệp tại TP Huế
Theo quy hoạch phát triển các KCN đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, TP Huế có 6 KCN với tổng diện tích 2.393,47ha. Trong đó, KCN Phú Bài (743,47ha) được định hướng là KCN tổng hợp xanh, sạch, ứng dụng công nghệ tiên tiến, thu hút các ngành công nghiệp kỹ thuật cao, công nghiệp nhẹ và sạch.
Đến nay, KCN này đã có 48 doanh nghiệp hoạt động, tỉ lệ lấp đầy đạt khoảng 35%, riêng giai đoạn 1 và 2 đã lấp đầy 98,6%, giai đoạn 3 và 4 đang triển khai hạ tầng. KCN Phong Điền (700ha) phát triển theo hướng tổng hợp, ưu tiên sản xuất và chế biến cát, công nghệ thông tin, cơ khí, chế tạo máy, thiết bị công nghiệp, giao thông vận tải, lắp ráp ô tô… Đến nay đã có 18 doanh nghiệp hoạt động với tỉ lệ lấp đầy khoảng 37,8%.
KCN Tứ Hạ (250ha), tập trung các ngành may mặc, nguyên phụ liệu, linh kiện điện tử, chế biến nông sản, da giày…, đang có 10 doanh nghiệp, tỉ lệ lấp đầy giai đoạn 1 đạt 79%, các giai đoạn tiếp theo vẫn chưa có nhà đầu tư hạ tầng. KCN La Sơn (300ha) đã thu hút được 9 doanh nghiệp, tỉ lệ lấp đầy giai đoạn 1 đạt 36%, chủ yếu là các ngành chế biến nông lâm sản, vật liệu xây dựng, cơ khí chế tạo, điện và điện tử…
TP Huế dự kiến mở rộng KCN này thêm khoảng 1.000ha để đáp ứng nhu cầu đầu tư của VSIP (Vietnam Singapore Industrial Park). Ngoài ra, KCN Phú Đa (250ha) và KCN Quảng Vinh (150ha) đang trong quá trình kêu gọi nhà đầu tư hạ tầng để triển khai.