Tổng Bí thư: Việt Nam phải xuất khẩu công nghệ nông nghiệp

Phát biểu tại lễ kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường sáng 12/11, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh đây là ngành có vị trí chiến lược đặc biệt, gắn bó chặt chẽ với đất đai, sông ngòi, rừng núi, biển đảo và đời sống của hơn 100 triệu người dân. “Mỗi tấc đất, mỗi dòng sông, mỗi khu rừng, mỗi vùng biển không chỉ là không gian sinh tồn, sinh kế mà còn là thành tố của chủ quyền quốc gia”, ông nói, đồng thời khẳng định phát triển nông nghiệp, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường không đơn thuần là nhiệm vụ kinh tế mà còn là nhiệm vụ chính trị, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng.

Tổng Bí thư nhìn lại chặng đường 80 năm đồng hành cùng lịch sử dân tộc của ngành nông nghiệp và môi trường. Từ phong trào tăng gia sản xuất do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động ngay sau nạn đói năm 1945, đến chính sách Khoán 10 thời kỳ đổi mới, nông nghiệp Việt Nam đã chuyển mình mạnh mẽ, từ nước thiếu đói triền miên thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới. Những mặt hàng như gạo, cà phê, hồ tiêu, điều, thủy sản… đã giúp Việt Nam xuất siêu, tạo nguồn thu ngoại tệ lớn, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Với hơn 60% dân số sống ở nông thôn, diện mạo làng quê thay đổi căn bản nhờ chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.

Tổng Bí thư ghi nhận đó là kết quả của nhiều thế hệ cán bộ, nông dân, trí thức, doanh nghiệp và sự lãnh đạo xuyên suốt của Đảng, Nhà nước. Tuy nhiên, ông cho rằng ngành nông nghiệp và môi trường cũng đang đứng trước những thách thức lớn cần được nhìn nhận thẳng thắn.

Cụ thể, tài nguyên thiên nhiên đang suy giảm nhanh, sức chịu tải môi trường ở nhiều nơi đã đến giới hạn. Đất đai – tư liệu sản xuất đặc biệt của quốc gia – bị sử dụng lãng phí, manh mún; khai thác khoáng sản còn thất thoát, chưa bền vững; tài nguyên nước suy giảm cả về trữ lượng lẫn chất lượng. Ô nhiễm không khí, nước thải, rác thải ở đô thị, khu công nghiệp và làng nghề ngày càng nghiêm trọng. Biến đổi khí hậu và thiên tai cực đoan diễn biến khốc liệt, gây tổn thất lớn về người và của, đe dọa trực tiếp an ninh lương thực, an ninh sinh thái quốc gia.

Bên cạnh đó, nông nghiệp vẫn phát triển thiếu bền vững, giá trị gia tăng thấp, sản xuất còn nhỏ lẻ, đời sống nông dân khó khăn, khoảng cách giữa nông thôn và đô thị lớn. Công nghiệp chế biến và logistics chậm phát triển; liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp lỏng lẻo; văn hóa làng quê có nguy cơ mai một khi nhiều lao động trẻ rời bỏ nông nghiệp. Thể chế, chính sách và năng lực quản lý chưa theo kịp yêu cầu mới, trong khi khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa trở thành động lực chủ đạo. “Những hạn chế này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là vấn đề chính trị, xã hội và đạo lý phát triển”, ông nhấn mạnh.

Trước bối cảnh đó, Tổng Bí thư Tô Lâm xác định 6 định hướng lớn cho giai đoạn phát triển mới. Trước hết, các cơ quan cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, đặt nền tảng chiến lược cho phát triển nông nghiệp, nông thôn và bảo vệ môi trường trong thời kỳ mới. Hệ thống pháp luật về đất đai, tài nguyên, nước, khoáng sản và môi trường phải được sửa đổi, đồng bộ, ổn định, khả thi, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Việc giao đất, chuyển đổi mục đích sử dụng, khai thác tài nguyên phải được kiểm soát công khai, minh bạch, không để xảy ra thất thoát, lợi ích nhóm hay tư nhân hóa trá hình.

Ông yêu cầu đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực then chốt phát triển nông nghiệp. Ông yêu cầu ngành xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất về đất đai, nước, rừng, khí tượng thủy văn, đa dạng sinh học; triển khai hệ thống bản đồ số ngành và ứng dụng công nghệ trong mọi khâu sản xuất – từ giống cây trồng, vật nuôi, công nghệ sinh học, tự động hóa đến truy xuất nguồn gốc, logistics và thương mại điện tử. “Khuyến nông phải gắn với đồng ruộng, với cơ sở sản xuất, không dừng ở hô hào phong trào”, Tổng Bí thư nói.

Một nội dung được người đứng đầu Đảng đặc biệt nhấn mạnh là chuyển từ xuất khẩu nông sản sang xuất khẩu công nghệ nông nghiệp. Việt Nam không chỉ bán gạo, cà phê hay hạt điều, mà cần xuất khẩu cả kinh nghiệm, mô hình và công nghệ nông nghiệp ra thế giới để mang lại giá trị cao hơn và khẳng định vị thế quốc gia. Theo Tổng Bí thư, đây là bước chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang chiều sâu, từ tăng sản lượng sang nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và thương hiệu quốc gia.

Cùng với đó, ngành nông nghiệp cần quy hoạch, quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường sống, coi tài nguyên là tài sản quốc gia phải được phân bổ hợp lý, tiết kiệm, bền vững. Tài nguyên nước có vai trò quan trọng đối với an ninh lương thực và an ninh sinh thái, nên phải tăng cường điều tiết, phục hồi hệ sinh thái sông, hồ, rừng ngập mặn; chủ động ứng phó biến đổi khí hậu, đặc biệt ở các vùng đồng bằng sông Cửu Long, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và ven biển.

Ông cũng yêu cầu khơi thông nguồn lực, cải cách thủ tục hành chính, phát huy sức mạnh của người dân và doanh nghiệp, huy động đầu tư xã hội vào nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo. Việc phân cấp, phân quyền phải gắn với phân bổ nguồn lực tương xứng và kiểm soát quyền lực chặt chẽ; song song là xây dựng bộ máy tinh gọn, đội ngũ cán bộ liêm chính, tận tụy, gần dân, am hiểu đồng ruộng.

Tổng Bí thư khẳng định 80 năm là một hành trình vẻ vang nhưng phía trước là trách nhiệm lớn hơn. Ông kêu gọi toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong ngành cùng các nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân cả nước đoàn kết, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, quyết tâm xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

“Phải biết quản lý, khai thác và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái, gìn giữ từng dòng sông, cánh rừng, vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc”, Tổng Bí thư nói.

Gia Chính