Hà NộiBộ Công an xác định tội phạm mạng lợi dụng triệt để AI, Deepfake – công nghệ mô phỏng hình ảnh khuôn mặt con người, để tiếp cận người dân, lừa đảo.
Thông tin được Thứ trưởng Công an Phạm Thế Tùng cho biết tại tọa đàm trao đổi về hợp tác quốc tế trong phòng chống tội phạm lừa đảo trực tuyến, chiều 25/10. Đây là sự kiện bên lề Lễ mở ký Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng.
Theo ông Tùng, lừa đảo trực tuyến đang có xu hướng gia tăng với diễn biến ngày càng phức tạp, lan rộng. Tội phạm lừa đảo hoạt động trên nhiều lĩnh vực, từ tài chính, môi giới việc làm đến thương mại điện tử, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế, gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng đến đời sống người dân.
Đặc biệt, tội phạm ngày càng đa dạng về hình thức, tinh vi về thủ đoạn và có xu hướng “quốc tế hóa”. Chúng còn móc nối, học tập kinh nghiệm của các băng nhóm tội phạm trên thế giới, hình thành các “làng nghề”, “tập đoàn” chuyên lừa đảo trên mạng.
Hiện nay, tội phạm cũng triệt để lợi dụng các ứng dụng OTT, mạng xã hội, dịch vụ Internet xuyên biên giới, công nghệ mới như AI, Deepfake để tiếp cận người dân và thực hiện lừa đảo. Chúng cũng lợi dụng các phương tiện thanh toán điện tử, cổng trung gian thanh toán, thanh toán quốc tế, loại tiền điện tử, tiền mã hóa để luân chuyển, che giấu vết dòng tiền phạm tội.
Các đại biểu dự tọa đàm trao đổi về hợp tác quốc tế trong phòng chống tội phạm lừa đảo trực tuyến, chiều 25/10. Ảnh: Linh Đan
Giai đoạn 2020-2024, Trung tâm Khiếu nại Tội phạm Internet (IC3) – Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) nhận được hơn 4,2 triệu đơn khiếu nại với thiệt hại 50,5 tỷ USD do tội phạm mạng. Trong đó, số lượng khiếu nại về lừa đảo trực tuyến là một trong 3 hành vi bị khiếu nại nhiều nhất, ngoài hành vi tống tiền và mua, bán trái phép dữ liệu cá nhân.
Trong cùng giai đoạn, Bộ Công an Trung Quốc đã phát hiện, xử lý gần 2 triệu vụ án lừa đảo viễn thông; ngăn chặn 6,99 tỷ cuộc gọi; 6,84 tỷ tin nhắn; xử lý 18 triệu tên miền, website và ngăn chặn khoảng 1,1 nghìn tỷ Nhân dân tệ (hơn 151 tỷ USD) liên quan đến lừa đảo viễn thông.
Tại Việt Nam, với hơn 78 triệu người dùng Internet, 72 triệu người dùng mạng xã hội và gần 170 triệu kết nối di động, không gian mạng đã trở thành mục tiêu hấp dẫn của tội phạm công nghệ cao. Chỉ riêng năm 2024, Bộ Công an đã phát hiện hơn 6.000 vụ lừa đảo trực tuyến gây thiệt hại ước tính 12.000 tỷ đồng.
Để đẩy lùi tội phạm mạng, Thượng tướng Tùng cho biết vừa qua Bộ Công an đã tham mưu để hoàn thiện các quy định liên quan đến an ninh mạng, quản lý viễn thông, dịch vụ tài chính số. Qua đó, thu hẹp khoảng trống pháp lý bị tội phạm lừa đảo trực tuyến lợi dụng.
Công an cũng phối hợp nhiều doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới để ngăn chặn website, tài khoản có dấu hiệu hoạt động lừa đảo trực tuyến.
“Mới đây nhất, chúng tôi còn phối hợp với Google, TikTok triển khai những chiến dịch tuyên truyền phòng, chống tội phạm lừa đảo. Kêu gọi người có ảnh hưởng trên không gian mạng cùng lan tỏa”, ông Tùng nói.
4 thủ đoạn chính của tội phạm mạng
Tội phạm có nhiều kịch bản khác nhau, song Thứ trưởng Phạm Thế Tùng chỉ ra 4 thủ đoạn chính gồm mạo danh, lừa tình cảm, lừa đảo qua đầu tư và phát tán mã độc.
Cuộc gọi video deepfake giả. Ảnh: Ngọc Thành
Lừa đảo mạo danh: tội phạm giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án để thông báo người dân “liên quan đến vụ án”; yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc cập nhật lại ứng dụng định danh VNeID. Ngoài ra, tội phạm còn có thể giả làm nhân viên điện lực, thuế, cấp nước… yêu cầu nộp tiền hoặc cài đặt ứng dụng giả mạo chứa mã độc, chiếm quyền điều khiển thiết bị và đánh cắp tài sản.
Lừa đảo tình cảm: tội phạm thường dựng lên nhân vật ảo có ngoại hình, lý lịch bắt mắt, sau đó làm quen qua mạng, tạo lòng tin rồi dụ dỗ nạn nhân tham gia “mua hàng hưởng hoa hồng cao” nhằm chiếm đoạt tiền. Nhiều trường hợp còn bị dụ dỗ quay video, chụp ảnh nhạy cảm để rồi bị khống chế, tống tiền.
Lừa đảo đầu tư: tội phạm sẽ lập các sàn giao dịch tiền ảo, vàng, cổ phiếu hoặc sàn thương mại điện tử giả để mời gọi nhà đầu tư. Khi nạn nhân nạp tiền với số lượng lớn, chúng sẽ “đánh sập” sàn, khóa tài khoản hoặc làm “bốc hơi” toàn bộ tiền đầu tư.
Thủ đoạn phát tán mã độc: tội phạm cài mã độc xâm nhập hệ thống dữ liệu của tổ chức, cá nhân, đặc biệt là doanh nghiệp có giao dịch quốc tế. Sau khi chiếm đoạt thông tin, chúng giả mạo email của đối tác nước ngoài để yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản giả định. Chúng còn tạo website ngân hàng, sàn thương mại điện tử giả mạo và gửi đường link chứa mã độc dưới dạng chương trình khuyến mãi, khiến nạn nhân vô tình nhấp vào và bị chiếm quyền điều khiển thiết bị, tài khoản tài chính.
“Không một quốc gia nào có thể tự mình giải quyết toàn bộ những thách thức về an ninh mạng và tội phạm mạng”, Thượng tướng Phạm Thế Tùng nêu quan điểm. Thời gian qua, Việt Nam đã tăng cường phối hợp với các quốc gia như Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia, Philippines… trong đấu tranh tội phạm lừa đảo xuyên quốc gia và đã được kết quả tốt. Do đó, Bộ Công an Việt Nam đánh giá cần có sự chung tay của các quốc gia trên thế giới.