“Kiệt sức” với diễn biến thương chiến, các nền kinh tế hợp tác song phương và khu vực để giảm rủi ro từ quỹ đạo kinh tế Mỹ – Trung.
Khi các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương nhóm họp tại Washington hồi tháng 4 cho kỳ họp đầu tiên trong năm của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), bầu không khí lo âu bao trùm bởi gói thuế đối ứng được Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa công bố.
Sáu tháng sau, tại kỳ họp tháng 10 vừa kết thúc cuối tuần qua, chuyên gia và các nhà quản lý đánh giá kinh tế toàn cầu không thiệt hại nhiều như lo ngại. Nhưng theo họ, sự mệt mỏi và cảnh giác tăng lên khi cục diện chính sách vẫn luôn trong trạng thái “chưa bao giờ ổn định”.
Chỉ số bất ổn kinh tế toàn cầu, với mốc 2014 là 100. Nguồn: IMF
Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala nói bất ổn đã gia tăng một năm qua. Tuy nhiên, tăng trưởng GDP thế giới dự kiến chỉ chậm lại từ 3,3% hồi 2024 xuống còn 3,2% năm nay 2025 và 3,1% vào 2026, thấp hơn dự báo trước, song không phải suy giảm đáng kể.
Một quan chức đoàn Nhật Bản đánh giá kinh tế toàn cầu vững vàng hơn lo ngại. Tuy nhiên, vẫn không thể an tâm trước các yếu tố bất ổn chồng chất. “Có rất nhiều cuộc thảo luận xoay quanh chủ đề bất định”, vị này nói.
Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan Piti Disyatat thừa nhận “thực sự kiệt sức” khi vừa phải cố hiểu, vừa phải ban hành chính sách và giải thích với công chúng. “Sự bất định này thực sự rất khó chịu”, ông nói.
Một tuần tranh cãi chính sách thương mại gay gắt vừa qua giữa Mỹ và Trung Quốc càng khắc sâu điều đó. Trước khi hạ nhiệt bằng kế hoạch gặp gỡ giữa Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent với Phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tuần này, ông Trump dọa áp thuế bổ sung 100% lên hàng nhập khẩu Trung Quốc để đáp trả việc nước này siết kiểm soát chuỗi cung ứng đất hiếm.
Căng thẳng lên xuống thất thường giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khiến hàng trăm nhà hoạch định chính sách tham dự hội nghị của IMF và WB tuần qua bày tỏ mong muốn tập trung hơn vào việc tìm kiếm các cơ chế thương mại mới nằm ngoài quỹ đạo Mỹ – Trung.
Tổng giám đốc IMF Kristalina Georgieva nói hiếm khi thấy tinh thần hợp tác như vậy tại các kỳ họp trước của giới tài chính và ngân hàng trung ương. “Cũng có thể vì nhiều quốc gia giờ nhận ra quan điểm hợp tác quốc tế để cùng tiến bộ thực ra không hề hiển nhiên”, bà bình luận.
Đồng tình, Tổng giám đốc WTO cho biết nhiều nước đang cố gắng tăng cường hợp tác song phương và khu vực. Bộ trưởng Tài chính New Zealand Nicola Willis dự báo xu hướng này sẽ tăng tốc trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và kinh tế ngày càng lớn.
Bà cho biết Liên minh châu Âu (EU) đang tìm cách kết nối với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) – khối thương mại tự do gồm 11 quốc gia thành viên, bao gồm New Zealand. “Tất cả các quan hệ thương mại đó đều rất vững chắc và thông điệp chúng tôi nhận được từ các đối tác là họ muốn tiếp tục củng cố và mở rộng”, bà nói.
Bộ trưởng Kế hoạch, Phát triển Kinh tế và Hợp tác Quốc tế của Ai Cập Rania Al-Mashat cho rằng tăng hợp tác khu vực là “hệ quả tất yếu” của những diễn biến toàn cầu và sẽ tiếp tục là hướng đi quan trọng thời gian tới.
Tổng giám đốc WTO kêu gọi tiếp tục đa dạng hóa thương mại. Theo bà, thương mại toàn cầu rõ ràng đã mang lại lợi ích cho nhiều quốc gia, dù kết quả không đồng đều và còn những nước bị bỏ lại phía sau.
Bà cũng thừa nhận tính cấp thiết cần cải cách tổ chức này, khắc phục những phần chưa hiệu quả. “Chúng ta cần tái hình dung toàn cầu hóa bởi không thể còn tiếp tục con đường như trước đây”, bà nói. Đầu tháng này, WTO hạ dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu 2026 từ mức 1,8% xuống 0,5%, dẫn lý do những tác động từ thuế quan của ông Trump sẽ rõ nét cuối năm nay đến đầu năm sau.
Container tại Cảng Los Angeles ở San Pedro, California, Mỹ ngày 5/5. Ảnh: Reuters
Bên cạnh thương chiến, giới chức tài chính thế giới cảnh báo kinh tế toàn cầu còn chịu áp lực bởi loạt vấn đề như mất cân đối cán cân thanh toán kéo dài và “quá mức”, nợ công gần kỷ lục, bất ổn tăng ở khu vực tài chính phi ngân hàng, cùng tác động gây xáo trộn từ công nghệ trí tuệ nhân tạo.
Theo Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) Andrew Bailey, cần thêm những cuộc thảo luận thẳng thắn, bởi cộng đồng quốc tế từng thất bại trong việc nhận diện và ngăn chặn bong bóng cho vay dưới chuẩn, nguyên nhân châm ngòi khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007–2009.
Ông đồng thời nhấn mạnh tính minh bạch là yếu tố then chốt trong bối cảnh mối liên kết giữa ngân hàng, bảo hiểm và tài chính tư nhân ngày càng chặt chẽ nhưng không rõ ràng. “Nhiệm vụ của chúng ta là phải nhìn nhận vấn đề và xem xét những gì đang diễn ra”, ông nói.
Tổng giám đốc IMF Kristalina Georgieva cũng bày tỏ lo ngại về tình trạng “định giá tài sản bị đẩy lên quá mức”. Bà cũng cho tằng thị trường đang mất cảnh giác trước các vấn đề như thương chiến, căng thẳng địa chính trị, thâm hụt ngân sách, khiến nguy cơ xảy ra một đợt điều chỉnh lớn ngày càng cao.
Phiên An (theo Reuters)