Nhà máy lọc dầu Paramount (Mỹ) là một trong 10 cơ sở sản xuất thương mại nhiên liệu hàng không bền vững, nhưng đã lặng lẽ sa thải toàn bộ nhân viên và đóng cửa sau 10 năm hoạt động.
Nhà máy lọc dầu này vận hành từ năm 2016, là cơ sở sản xuất duy nhất của World Energy, có trụ sở tại Boston. Đây là một trong những công ty đầu tiên trên thế giới sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) ở quy mô thương mại, một loại nhiên liệu tái tạo làm từ dầu ăn đã qua sử dụng, phế phẩm nông nghiệp và các chất thải khác.
6 năm trước, họ ký thỏa thuận hợp tác với United Airlines. Khi ấy, Scott Kirby, Giám đốc điều hành của United Airlines, ca ngợi mối hợp tác như một ví dụ điển hình để ngành hàng không noi theo trong nỗ lực giảm khí thải.
Cộng thêm hợp đồng cung cấp nhiên liệu cho JetBlue, World Energy dự kiến cung ứng hàng triệu gallon SAF mỗi năm cho hai hãng hàng không của Mỹ, trở thành câu chuyện thành công hiếm hoi trong lĩnh vực nhiên liệu mới. Tuy nhiên, mối hợp tác này đã đứt đoạn.
United Airlines cho hay họ đã chấm dứt quan hệ với World Energy vài năm trước mà không nêu lý do. Trong khi đó, người phát ngôn của JetBlue cho biết doanh nghiệp sản xuất SAF là “đối tác đáng quý” kể từ năm 2020 và sẽ tiếp tục hợp tác.
Sau khi sa thải toàn bộ nhân viên và lặng lẽ đóng cửa, tương lai của nhà máy lọc dầu Paramount vẫn bấp bênh. Tập đoàn khí công nghiệp và hóa chất Air Products, đối tác dẫn vốn cho dự án 2 tỷ USD mở rộng nhà máy, rút lui hồi tháng 2, bởi nhiều khó khăn quanh quá trình mở rộng và vận hành dự án.
Nhà máy lọc dầu World Energy tọa lạc tại Paramount, California, Mỹ, ngày 5/6. Ảnh: Reuters
Tình trạng của World Energy phản ánh khó khăn chung của hàng chục công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực nhiên liệu sạch. Gần hai thập kỷ sau chuyến bay chặng ngắn đầu tiên sử dụng một phần SAF, Reuters nhận định kế hoạch chuyển dịch sang nhiên liệu xanh của ngành hàng không trước khi cơ quan quản lý siết quy định khí thải chỉ là một giấc mộng viển vông.
World Energy là một trong 10 doanh nghiệp hiếm hoi sản xuất được SAF ở quy mô thương mại, trên tổng số 165 dự án các hãng hàng không công bố trong 12 năm qua. 23 dự án trong số này đã bị hủy, 27 hoãn vô thời hạn và 31 dự án chưa sản xuất được nhiên liệu.
Một trong những lý do cho tình trạng trên là công nghệ. Hơn 97% dự án sản xuất được SAF ứng dụng quy trình hydro hóa Esters và Acid béo (HEFA) để chuyển đổi dầu thải, mỡ nhờn thành nhiên liệu máy bay. Đây cũng là công nghệ World Energy ứng dụng, bởi họ cho rằng việc sử dụng ngô, đậu nành hoặc dầu cọ trong sản xuất SAF có thể gây tác động tiềm ẩn đến nguồn cung thực phẩm.
Tuy nhiên, chuyên gia trong ngành nói các nhà máy dùng công nghệ này gặp vướng mắc nghiêm trọng về nguồn cung đầu vào, không thể đáp ứng nhu cầu nhiên liệu bền vững cho ngành này trong dài hạn.
Bà Marie Owens Thomsen, Kinh tế trưởng kiêm Phó chủ tịch cấp cao về bền vững của Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế (IATA), nói việc phát triển các phương pháp sản xuất SAF khác là cần thiết để đáp ứng nhu cầu nhiên liệu nhằm đưa ngành hàng không đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào 2050.
Công ty duy nhất không dùng công nghệ HEFA là Velocys của Anh, họ chuyển đổi rác thải, dăm gỗ hoặc khí đốt thành nhiên liệu sạch. IAG – công ty mẹ của British Airways, Iberia, Vueling và Aer Lingus – đã công bố 4 sáng kiến SAF lớn với Velocys trong 15 năm qua. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ, Velocys mới chỉ sản xuất SAF ở quy mô thí điểm, chưa bán được “một giọt nhiên liệu xanh nào”.
Họ dự tính xây nhà máy tại Immingham (phía đông bắc Lincolnshire, Anh), nhằm cung cấp nhiên liệu cho British Airways vào năm ngoái. Địa điểm xây nhà máy này hiện vẫn là một cánh đồng đầy bụi, trống trải, ngoại trừ một nhà vệ sinh di động màu xanh nằm nghiêng.
Một phần địa điểm dự kiến xây dựng cơ sở sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững của Velocys tại Immingham, Anh, ngày 10/4. Ảnh: Reuters
Trong khi việc sản xuất SAF đang dựa trên công nghệ chưa được kiểm chứng hoặc dự án giai đoạn đầu của startup chưa có kinh nghiệm sản xuất thương mại, các hãng hàng không lại đưa ra những dự báo táo bạo về việc ứng dụng SAF và giảm phát thải.
IATA đặt mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đòi hỏi các hãng hàng không phải tăng cường sử dụng SAF lên 118 tỷ gallon (gần 447 tỷ lít) mỗi năm, tăng hơn 300 lần so với sản lượng hiện tại. Các nhà lãnh đạo hàng không cho rằng sẽ có một làn sóng sáng kiến SAF mới bùng nổ tương tự sự phát triển nhanh chóng của xe điện và năng lượng mặt trời.
Trong khi đó, giá nhiên liệu sạch cho hàng không cao gấp 3-5 lần loại thông thường, dẫn tới nhu cầu dè dặt từ các hãng.
Đại diện cho đơn vị sản xuất, CEO World Energy nói một số hãng hàng không đã phóng đại cam kết của họ đối với các dự án SAF, thêm rằng họ “nói nhiều nhưng lại làm quá ít”. Còn Bernard Pinatel, Giám đốc Marketing và dịch vụ hạ nguồn tại TotalEnergies, kỳ vọng “làm không đủ bán” trước mục tiêu tham vọng của ngành hàng không, nhưng thực tế họ lại chịu cảnh dư thừa công suất.
Trong khi đó, nếu không tìm ra giải pháp phù hợp, các hãng sẽ phải đối mặt với các quy định ngày càng khắt khe về việc sử dụng SAF trên các chuyến bay khởi hành từ châu Âu. Quy định này bắt đầu với ít nhất 2% nhiên liệu vào năm 2025, tăng lên 6% vào 2030, rồi 70% tới năm 2050.
Máy bay của United Airlines tại sân bay quốc tế Newark, New Jersey, Mỹ, ngày 7/5. Ảnh: Reuters
Theo ước tính của IATA, các quy định SAF của châu Âu sẽ khiến các hãng hàng không phải chi thêm 2,9 tỷ USD để nộp phạt hoặc mua nhiên liệu bền vững bổ sung. Thêm vào đó, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại nắm quyền có thể tiếp tục cản trở quá trình chuyển đổi xanh của ngành. Ông Trump cam kết sẽ hủy bỏ nhiều ưu đãi mà người tiền nhiệm Joe Biden dành cho SAF và các dự án năng lượng xanh khác.
Trong bối cảnh các dự án đang gặp khó khăn tại Mỹ, ngành hàng không nước này đặt hy vọng vào một đợt bùng nổ SAF mới tại Panama. Ba năm trước, SGP BioEnergy, có trụ sở chính tại New York, cam kết xây dựng cơ sở SAF lớn nhất thế giới, hợp tác với chính phủ Panama. Nhà máy này dự kiến sản xuất nhiên liệu xanh từ dầu cây gai công nghiệp và dầu ăn thải trong năm nay.
Tuy nhiên, việc khởi động sản xuất bị đẩy lùi thêm hai năm. Randy Letang, CEO SGP BioEnergy, nói sự chậm trễ này phần lớn do các hãng hàng không ít để tâm hỗ trợ các dự án SAF như trước đây. Bộ trưởng Năng lượng Panama không bình luận về vấn đề này.
Vài năm trước, Letang từng lập SG Preston, một liên doanh sản xuất SAF. SG Preston có được hợp đồng mua SAF trong 10 năm với JetBlue của Mỹ và Qantas Airways của Australia. Tính riêng hợp đồng với Qantas Airways, lượng cung cấp SAF hàng năm được thỏa thuận lên tới 8 triệu gallon (hơn 30 triệu lít).
Các thỏa thuận trên dựa vào kế hoạch xây dựng năm nhà máy SAF khắp Bắc Mỹ của SG Preston. Đến nay, chưa nhà máy nào trong số trên được xây dựng, còn SG Preston đã đệ đơn xin phá sản.
Bảo Bảo (theo Reuters)