Triển vọng đàm phán Mỹ – EU “tích cực” nhưng chuyên gia dự báo thâm hụt thương mại, rào cản nông sản và VAT sẽ không dễ thương lượng.
Hôm 27/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết đang theo dõi các bước đi “tích cực” trong đàm phán thương mại với Liên minh châu Âu (EU). Tuyên bố được đưa ra sau quyết định lùi thời hạn áp thuế 50% với hàng hóa EU từ 1/6 sang 9/7 đầu tuần này, nhằm tạo điều kiện cho việc tìm kiếm một thỏa thuận.
Căng thẳng thương mại Mỹ – EU phần nào giải tỏa sau khi Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã có cuộc điện đàm với quan chức Mỹ, cho biết EU “sẵn sàng tăng tốc đàm phán”. Động thái diễn ra khi ông Trump tuần trước đề xuất áp thẳng thuế nhập khẩu 50% với Liên minh châu Âu từ 1/6 với lý do EU “rất khó đàm phán” và các cuộc thảo luận “không có tiến triển”.
Tuy nhiên, thiện chí đàm phán gia tăng ở hai bờ Đại Tây Dương chỉ mới bước đầu. Trước đó, các đề xuất nhượng bộ thương mại của EU không thuyết phục được ông Trump và giới chuyên gia cho rằng khối này đang bối rối trong việc tìm hiểu xem Tổng thống Mỹ thực sự muốn gì.
Bruce Stokes, thành viên cấp cao tại Quỹ Marshall (Mỹ) cho rằng các nhà đàm phán châu Âu vẫn đang đối mặt với các mối đe dọa thuế quan luôn thay đổi và khó lường của ông Trump và “phải đưa ra một điều gì đó để hy vọng xoa dịu ông ấy”.
Vậy ông Trump thực sự muốn mối quan hệ với châu Âu phải thay đổi ra sao và khối này liệu có thể đáp ứng đến đâu? Sau đây là các vấn đề “hóc búa” hàng đầu trên bàn đàm phán mà giới phân tích nhận định.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Doha, Qatar ngày 15/5. Ảnh: AP
Mua thêm nhiều hàng Mỹ
Ông Trump liên tục than thở việc châu Âu bán nhiều thứ cho Mỹ hơn là mua từ nước này. Điều này dẫn đến thâm hụt thương mại hàng hóa năm 2024 là 157 tỷ euro (178 tỷ USD). Nhưng châu Âu lập luận rằng họ chịu thâm hụt dịch vụ – như quảng cáo trực tuyến và điện toán đám mây – từ Mỹ. Do đó, thâm hụt chung là 48 tỷ euro, chỉ chiếm khoảng 3% tổng kim ngạch thương mại. Dựa vào con số này, Ủy ban Châu Âu (EC) cho rằng thương mại đang “cân bằng”.
Nhưng nhìn chung, để giải quyết than phiền thâm hụt của ông Trump, EU vẫn phải mua sắm nhiều hơn. Một trong những cách là cắt tiếp sản lượng khí đốt còn lại đang nhập từ Nga để mua thêm khí hóa lỏng Mỹ. Năm ngoái, châu Âu còn nhập khoảng 19% lượng khí đốt từ Nga và EC đang chuẩn bị luật để buộc chấm dứt các giao dịch vào cuối 2027.
Nhưng dù cấm nhập khí đốt Nga, các thương nhân cũng vẫn có thể tự do chọn nhiều nguồn khác, chứ không nhất thiết là Mỹ. EC chỉ có thể thuyết phục doanh nghiệp chuyển sang nguồn Mỹ chứ không ép buộc. Do đó, Simone Tagliapietra, nhà phân tích năng lượng tại tổ chức tư vấn Bruegel (Bỉ) cho rằng đây không phải là giải pháp toàn diện và mang lại kết quả lập tức.
Cách khác là mua thêm vũ khí Mỹ, theo Carsten Brzeski, Giám đốc toàn cầu về vĩ mô tại ngân hàng ING (Hà Lan). Nhưng nếu EU muốn tăng tổng chi tiêu quốc phòng thì người dân của họ sẽ yêu cầu mua sắm nội khối, theo Stokes của Quỹ Marshall. Một cách để giải quyết trở ngại chính trị đó là các công ty quốc phòng Mỹ xây dựng nhà máy ở châu Âu nhưng sẽ mất thời gian.
Gỡ rào cản cho bò Mỹ
Mỹ từ lâu phàn nàn về các quy định của châu Âu với nông sản và thực phẩm, vốn ngăn cản thịt bò nuôi bằng hormone và thịt gà rửa bằng clo nhập khẩu. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng các nhà đàm phán thương mại EU sẽ không nhượng bộ với mặt hàng này.
Bà Mary Lovely, chuyên gia cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson dự đoán châu Âu sẽ “không đầu hàng”. “EU đã nhiều lần tuyên bố không thay đổi các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, cây trồng biến đổi gen, hay thịt gà rửa clo, những vấn đề vốn là cái gai trong mắt Mỹ lâu nay”, bà nêu. Bởi lẽ, việc nhượng bộ sẽ đồng nghĩa Mỹ áp đặt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm lên châu Âu.
Tuy nhiên, châu Âu có thể chọn “xuống nước” với ôtô, bằng cách giảm thuế 10%. Thuế đánh lên xe hơi Mỹ vốn cũng là bất bình lâu nay của ông Trump. Edward Alden, thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho rằng dù sao Mỹ cũng không xuất khẩu nhiều ôtô sang châu Âu.
“Người Đức sẽ phản đối nhiều nhất, nhưng tôi không nghĩ họ quá lo lắng về sự cạnh tranh từ Mỹ”, ông đánh giá. Ngược lại, lựa chọn này giúp mang lại “một chiến thắng mang tính biểu tượng” cho Tổng thống Mỹ.
Một tàu container tại Cảng Hamburg, Đức ngày 25/10/2022. Ảnh: Reuters
Thay đổi quy định VAT
Một trong những điều khác khiến Tổng thống Trump không hài lòng là thuế giá trị gia tăng (VAT) mà các chính phủ châu Âu áp dụng. Ông cho rằng thứ thuế này tạo gánh nặng với các công ty Mỹ.
Tuy nhiên, các nhà kinh tế học giải thích rằng VAT được khoảng 170 quốc gia sử dụng. Sắc thuế này trung lập về thương mại vì áp như nhau cho cả hàng nhập khẩu và xuất khẩu. VAT do người tiêu dùng cuối thanh toán, nhưng khác với thuế bán hàng ở chỗ nó được tính ở từng giai đoạn của quá trình sản xuất. Trong cả hai trường hợp VAT và thuế bán hàng, hàng nhập khẩu và xuất khẩu được đối xử như nhau.
Mỹ là trường hợp ngoại lệ khi không sử dụng VAT. Vì vậy, khả năng 27 nước châu Âu đồng thuận thay đổi hệ thống thuế vì ông Trump là rất thấp. EU cũng đã thẳng thừng bác bỏ khả năng này.
Nhìn chung, theo Edward Alden, các vấn đề gây tranh cãi nhất giữa EU và Mỹ như tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, thuế VAT, quy định với các công ty công nghệ đều rất khó giải quyết đến mức “không thể tưởng tượng được chúng sẽ được dàn xếp trước hạn chót”. “Khả dĩ nhất là một thỏa thuận rất nhỏ và ông Trump đã chứng tỏ sẵn sàng làm điều này, như thỏa thuận với Anh ngày 8/5”, ông dự báo.
Dù vậy, khả năng hàng châu Âu bị áp thuế mức 50% trong thời gian ngắn tới cũng khó diễn ra. Bởi cách tiếp cận đàm phán của ông Trump thường bắt đầu bằng những đe dọa áp thuế cao ngất ngưởng, như lên tới 145% trong trường hợp với Trung Quốc, trước khi đạt được thỏa thuận ở mức thấp hơn nhiều.
Bà Lovely của Viện Peterson cho rằng đây vốn là phong cách đàm phán đặc trưng của Trump. “Về ngắn hạn, tôi không nghĩ mức 50% sẽ trở thành hiện thực”. Tuy nhiên, bà chỉ ra chiến lược của Trump đang gia tăng sự bất ổn trong chính sách, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Dù vậy, Nhà Trắng vẫn giữ lập trường không hạ xuống dưới mức thuế cơ bản 10%. Hiện ngoài thuế chung 10% áp với hầu hết đối tác thương mại, Mỹ đang áp thuế 25% với nhôm, thép và xe hơi từ EU. EU đã đề xuất cho Mỹ kịch bản thuế 0% có qua có lại nhưng bị ông Trump bác bỏ. Tuy nhiên, giới chức EU khẳng định nó vẫn nằm trên bàn đàm phán.
Phiên An (theo AP)