Ngành tái chế nhựa châu Âu đối diện thách thức chưa từng có với hàng loạt nhà máy đóng cửa tại Anh, Pháp, Hà Lan, khiến công suất toàn ngành giảm 1 triệu tấn mỗi năm.
Cơ quan Tái chế Quốc tế (BIR) đưa ra báo cáo không mấy khả quan về ngành trước thềm Hội nghị tái chế thế giới diễn ra ngày 27-28/10, tại Bangkok, Thái Lan. Trong khi ngành tái chế gặp khó tại Mỹ, suy giảm ở châu Á, tình trạng ở châu Âu được ví là “nguy kịch”.
Ông Henk Alssema, Chủ tịch ngành nhựa của BIR, nói nguồn cầu yếu ở châu Âu bởi giá nhựa nguyên sinh rẻ hơn, khiến doanh nghiệp chuyển hướng sử dụng vật liệu này thay cho loại tái chế. Ví dụ nhựa polyethylene terephthalate (PET), vật liệu thường ứng dụng trong chai nhựa, giá thấp hơn loại tái chế 74-100 USD mỗi tấn. So với vật liệu tái chế từ châu Âu, mức chênh này lớn hơn.
Rác thải nhựa tại nhà máy phân loại của một công ty tái chế ở Erftstadt, Đức, ngày 12/8. Ảnh: Reuters
James McLeary, Giám đốc điều hành ngành nhựa của công ty quản lý chất thải Biffa (Anh), khẳng định nhựa nguyên sinh và tái chế giá rẻ hơn từ châu Á là thách thức lớn với doanh nghiệp. 8 tháng trước, họ đóng cửa nhà máy Sunderland (Anh) sau ba năm hoạt động. Tại Anh, Viridor – đối thủ của họ – cũng dừng cơ sở tại Avonmouth (Bristol) vào 2022, Skelmersdale năm 2023 và sắp đóng cơ sở tại Rochester.
Tình hình thị trường khó khăn kéo theo hàng loạt nhà máy tái chế đóng cửa, tương tự hiệu ứng domino. Tại Đức, ông lớn tái chế Veolia sẽ đóng hai cơ sở trong năm nay. Còn ở Hà Lan, 7 nhà máy tái chế nhựa ngưng hoạt động từ năm ngoái.
Trong khi đó, các công ty Borealis, Dow và Neste đều hủy bỏ kế hoạch xây các nhà máy tái chế nhựa mới.
Viễn cảnh đầy hứa hẹn về tăng trưởng công suất và nhu cầu đã nhường chỗ cho câu chuyện ngừng hoạt động, sụt doanh thu và niềm tin kinh doanh suy giảm. McLeary cảnh báo về khả năng có thêm nhiều nhà máy trong ngành phải đóng cửa.
Plastics Recyclers Europe, tổ chức đại diện cho 850 cơ sở tái chế với công suất 13,1 triệu tấn hàng năm, thừa nhận nguy cơ của ngành. Nói với BBC, đại diện tổ chức cảnh báo nếu không có hành động chính trị quyết liệt, ngành tái chế của châu Âu sẽ bị phụ thuộc vào vật liệu nhập khẩu không bền vững cùng khối lượng rác thải ngày càng tăng.
Những lỗ hổng trong luật pháp hiện hành của Anh khiến các đơn vị thu gom rác thải nhựa vô tình được khuyến khích xuất khẩu thay vì xử lý trong nước. Năm ngoái, họ xuất khoảng 600.000 tấn rác nhựa, tăng 5% so với 2023. Trong khi đó, các nhà sản xuất có xu hướng chấp nhận mất thuế để sử dụng nhựa nguyên sinh giá rẻ hơn từ nước ngoài, bởi mức chênh lệch lớn.
Trước lo ngại sụp đổ toàn ngành, đại diện Recoup, một cơ quan độc lập về tái chế nhựa tại Anh, lập luận rằng các quy định của quốc gia này mang lại lợi ích cho thị trường quốc tế nhiều hơn là cho chính nước họ. Steve Morgan, người đứng đầu bộ phận chính sách và cơ sở hạ tầng của Recoup, kêu gọi chính phủ đưa ra một chương trình chứng nhận tái chế nhựa duy nhất, nhằm giảm xuất khẩu rác nhựa và khuyến khích nhiều công ty sử dụng bao bì tái chế hơn nữa.
Dù tồn tại nhiều nỗi lo, ngành tái chế châu Âu cũng ghi nhận một số điểm sáng. Ví dụ, Biffa gần đây mua lại nhà sản xuất chai Esterform, mở rộng thị trường đầu ra cho vật liệu PET tái chế của họ.
Trong khi đó, công ty khởi nghiệp Enviroo huy động được 58 triệu bảng Anh để xây dựng nhà máy tái chế mới ở phía tây bắc nước Anh, chuyển đổi chai đựng đồ uống PET thành hạt nhựa tái chế sử dụng trong bao bì thực phẩm. Nhà máy dự kiến hoạt động từ 2026, xử lý 35.000 tấn nhựa mỗi năm.
Những nhà tái chế còn trụ lại tin rằng việc nhiều đối thủ rời bỏ cuộc chơi sẽ giúp họ hưởng lợi trong tương lai. Năm 2040, chai nhựa tại châu Âu buộc có hàm lượng tái chế lên tới 65%, mở rộng thị trường tiêu thụ cho vật liệu này.
Để xoay chuyển cầu thị trường tái chế của EU và ngăn làn sóng đóng cửa nhà máy, doanh nghiệp ngành này khuyến nghị nhà chức trách khẩn trương thực hiện cơ chế bảo vệ thị trường, thương mại và đảm bảo các quy tắc EPR (trách nhiệm của nhà sản xuất) nhất quán. Đồng thời, các hình phạt với việc không tuân thủ cần được thực thi nghiêm ngặt.
Họ cũng đề nghị giảm áp lực kinh tế lên doanh nghiệp tái chế, chẳng hạn tiếp cận năng lượng sạch giá rẻ hơn, giảm thủ tục hành chính trong cấp và gia hạn giấy phép. Việc ưu đãi đầu tư có mục tiêu cũng rất quan trọng để khôi phục năng lực cạnh tranh của ngành.
Bảo Bảo (theo Recycling Today, BBC)