Nhu cầu điện ở Mỹ tăng vọt do trí tuệ nhân tạo (AI) khiến lưới điện khủng hoảng – Ảnh: AFP
Giá điện tại nhiều khu vực do Công ty PJM Interconnection quản lý được dự báo sẽ tăng hơn 20% trong mùa hè này.
Theo Hãng tin Reuters, tình trạng này diễn ra trong bối cảnh nhu cầu điện tăng vọt, đặc biệt từ các trung tâm dữ liệu tại khu vực “Data Center Alley” ở bang Virginia, nơi tập trung nhiều hạ tầng trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu thế giới.
Khủng hoảng bắt đầu từ một cuộc đấu giá công suất năm ngoái, khi giá bán tăng hơn 800%, khiến hóa đơn điện của người dân tăng theo. Cuộc đấu giá tiếp theo diễn ra ngày 10-7 có thể tiếp tục đẩy giá lên cao.
Đấu giá công suất là cơ chế để các nhà máy điện cam kết cung cấp điện vào những thời điểm căng thẳng nhất như khi thời tiết nắng nóng hoặc rét đậm, nhằm tránh mất điện trên diện rộng.
Tuy nhiên dù giá cao là động lực để xây thêm nhà máy điện, quá trình này diễn ra quá chậm, các nhà máy cũ liên tục đóng cửa, trong khi dự án mới bị trì hoãn bởi thủ tục, phản đối từ địa phương, tắc nghẽn chuỗi cung ứng và thiếu vốn đầu tư.
PJM cho biết đã phê duyệt khoảng 46 gigawatt công suất mới – lượng điện đủ cấp điện cho 40 triệu hộ, nhưng phần lớn chưa thể triển khai.
Nhu cầu tăng, hệ thống không theo kịp
Tình hình trở nên trầm trọng từ năm 2023, khi chatbot ChatGPT của Công ty OpenAI và các chatbot AI khác dần phổ biến rộng rãi, buộc các tập đoàn công nghệ lớn đổ xô tìm nguồn điện khổng lồ để vận hành trung tâm dữ liệu.
PJM dự báo từ nay đến năm 2030, nhu cầu điện trong vùng tăng thêm 32 gigawatt, trong đó 30 gigawatt đến từ trung tâm dữ liệu.
Trong khi đó lưới điện của PJM đã mất ròng 5,6 gigawatt trong 10 năm qua, khi nhà máy cũ đóng cửa nhiều hơn số mới xây. Năm 2024, PJM chỉ bổ sung được 5 GW công suất, thấp hơn cả lưới điện nhỏ hơn ở hai bang California và Texas.
Cũng theo Reuters, khủng hoảng giá điện kéo theo biến động lãnh đạo.
Giám đốc điều hành PJM Manu Asthana tuyên bố từ chức, hai thành viên hội đồng quản trị bị bỏ phiếu bãi nhiệm.
Ông Josh Shapiro, thống đốc bang Pennsylvania – bang xuất khẩu điện lớn nhất nước, nhiều lần đe dọa rút khỏi PJM nếu không cải tổ.
PJM bị chỉ trích vì chậm trễ đấu giá, trì hoãn xử lý hơn 2.000 đơn xin kết nối nhà máy điện mới, đặc biệt là từ các dự án năng lượng tái tạo.
Bên cạnh đó, PJM cũng bị cáo buộc thiếu minh bạch và chậm phản ứng trước tình hình.
Có cải cách nhưng chưa đủ
Đáp trả các chỉ trích từ nhiều phía, PJM đã giới hạn giá trần đấu giá ở mức 325 USD mỗi megawatt/ngày, chuyển từ đấu giá hằng năm sang 6 tháng/lần để tăng tính linh hoạt và ưu tiên kết nối nhanh cho 51 dự án điện lớn.
Tuy nhiên đa số trong số này vẫn phải chờ đến 2030-2031 mới đi vào hoạt động. Chẳng hạn, dự án khởi động lại Nhà máy hạt nhân Three Mile Island do Tập đoàn Microsoft tài trợ, sớm nhất cũng phải đến 2027 mới vận hành.
Theo giáo sư luật năng lượng Joshua Macey đến từ Đại học Yale (Mỹ), nếu PJM chưa xử lý được tồn đọng trong hàng đợi kết nối thì “mọi cải cách đều vô nghĩa”.