Các chuyên gia đề xuất có nguyên tắc cố định về lịch nghỉ Tết, để người dân sớm mua vé, doanh nghiệp chủ động kế hoạch, thay vì mỗi năm lại trình xin ý kiến Thủ tướng.
Bộ Nội vụ vừa trình Thủ tướng phương án nghỉ Tết Bính Ngọ 2026 kéo dài 9 ngày, từ 14/2 đến hết 22/2 (tức 27 tháng Chạp năm Ất Tỵ đến mùng 6 tháng Giêng năm Bính Ngọ). Phương án gồm 5 ngày nghỉ Tết chính thức nối với 4 ngày cuối tuần, đã được 13 bộ, ngành thống nhất, áp dụng cho công chức, viên chức khu vực hành chính.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Phạm Minh Huân cho rằng cần có một nguyên tắc thống nhất để sắp xếp và công bố lịch nghỉ Tết sớm hàng năm, thay vì đến tháng 9-10 mới trình xin ý kiến Thủ tướng.
Theo ông, nguyên tắc phải đảm bảo đủ 5 ngày nghỉ Tết chính thức, kèm quy định hoán đổi ngày làm việc liền kề theo luật. Nếu ngày nghỉ chính thức và cuối tuần không trùng, tạo “khoảng trống” 1-2 ngày, thì bố trí làm bù trước hoặc sau Tết.
Ngoài ra, Nhà nước cần quy định rõ số ngày tối đa của kỳ nghỉ Tết. Chỉ khi áp dụng hết các nguyên tắc này mà vẫn chưa tìm được phương án hợp lý, Bộ mới cần xin ý kiến Thủ tướng.
Ông Huân cho rằng việc lấy ý kiến các bộ ngành rồi trình Chính phủ thường kéo dài vài tháng, trong khi người dân cần biết sớm để mua vé tàu xe, lên kế hoạch về quê ăn Tết; doanh nghiệp cũng chủ động hơn trong sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, do luật đã quy định, năm nào cũng phải lấy ý kiến, dẫn đến tình trạng “đến hẹn lại lên”.
TS Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Ảnh: VGP
Chung quan điểm, TS Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho rằng việc xin ý kiến các bộ ngành hiện nay mang tính hình thức, nơi trả lời, nơi không, có nơi phản hồi quá chậm. Trong khi Bộ luật Lao động 2019 đã quy định rõ nguyên tắc hoán đổi, nghỉ bù, nghỉ liền kề thì chỉ cần căn cứ vào đó để áp dụng. Do đó, “việc thực hiện chỉ nên báo cáo Thủ tướng và rút gọn quy trình lấy ý kiến, tránh rườm rà”.
“Bộ Nội vụ nên đề ra nguyên tắc bố trí lịch nghỉ lễ, Tết hàng năm và gửi văn bản để Thủ tướng thông báo sớm, hoặc Chính phủ có thể giao quyền quyết định cho Bộ Nội vụ để công bố sớm từ đầu năm”, ông nói.
Các chuyên gia nhấn mạnh, dù áp dụng nguyên tắc nào thì cũng cần đảm bảo “nghỉ dài nhất, có lợi nhất” cho người lao động, bởi phần lớn họ làm việc xa quê. Đây cũng là giải pháp giảm ùn tắc giao thông vào những ngày cận Tết.
Ông Phạm Minh Huân cho rằng nếu phải làm bù nhưng đổi lại được nghỉ dài ngày để về quê, người dân vẫn vui vẻ chấp nhận. “Tết với nhiều người gần như là dịp đoàn viên duy nhất trong năm, nghỉ ít thì chưa kịp thăm nom họ hàng họ đã phải trở lại thành phố. Thực chất nói nghỉ Tết 7-9 ngày nhưng là nhờ nối tiếp ngày cuối tuần, còn chính thức chỉ có 5 ngày”, ông nói, đồng thời kiến nghị khi sửa Bộ luật Lao động cần nghiên cứu tăng số ngày nghỉ lễ, Tết trong năm và giảm giờ làm cho người lao động khu vực doanh nghiệp.
Người Hà Nội sắm hoa Tết ở chợ Quảng Bá năm 2025. Ảnh: Giang Huy
Kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán được tính thế nào 12 năm qua
Thống kê của VnExpress về kỳ nghỉ Tết 12 năm qua cho thấy thời gian nghỉ 5 ngày chính thức đều chung “công thức”: một ngày trước Tết và bốn ngày sau Tết; hoặc hai ngày trước Tết và ba ngày sau Tết. Phương pháp này gần giống nguyên tắc từng được áp dụng để “chốt” phương án nghỉ Tết.
Trước đó, Bộ Luật Lao động 1994 quy định rõ kỳ nghỉ Tết Âm lịch là 4 ngày, gồm một ngày cuối năm và ba ngày đầu năm Âm lịch. Nếu những ngày trên trùng vào ngày nghỉ hàng tuần, người lao động được nghỉ bù vào ngày tiếp theo.
Đến Bộ luật Lao động 2012, kỳ nghỉ Tết Âm lịch tăng lên 5 ngày và không còn giữ nguyên tắc cũ. Dù không nêu trong luật, ngày nghỉ cụ thể do Thủ tướng quyết định, dựa trên đề xuất của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cũ (nay là Bộ Nội vụ) sau khi thống nhất với các Bộ.
Bộ luật Lao động 2019 quy định nghỉ tết Nguyên đán 5 ngày. Hằng năm, căn cứ vào điều kiện thực tế, Thủ tướng quyết định cụ thể ngày nghỉ.
13 năm qua, tính cả phương án nghỉ Tết Bính Ngọ 2026 vừa được đề xuất, có 7 kỳ nghỉ Tết người lao động được nghỉ 9 ngày liên tục, còn lại 6 năm nghỉ 7 ngày. Ngày nghỉ bắt đầu từ 1 hoặc 2 ngày trước Tết. Ngày làm việc hầu hết rơi vào mùng 6 hoặc 7.
Lịch nghỉ Tết này áp dụng cho công chức, viên chức khu vực hành chính; lao động được quy định theo hướng mở hơn và do người sử dụng bố trí, thông báo trước 30 ngày.
Trong 12 năm qua, lịch nghỉ Tết có thể chia thành 3 trường hợp, tùy vào ngày mùng 1 Tết là thứ mấy trong tuần.
Trường hợp 1, mùng 1 Tết rơi vào thứ 2, 3, 4, người lao động được nghỉ liên tục 9 ngày, gồm 5 ngày nghỉ chính thức và 4 ngày cuối tuần. Trường hợp này gồm các năm 2016, 2019, 2022, 2025 và 2026 (dự kiến). Phương án nghỉ này đúng trong mọi năm mùng 1 Tết là thứ 2, 3, 4, bởi luôn có trọn vẹn 5 ngày Tết trong tuần.
Trường hợp 2, mùng 1 Tết là thứ 5, vào năm 2015. Khi đó, phương án nghỉ Tết chính thức kéo dài từ 27 tháng Chạp đến mùng 5 Tết. Để được nghỉ liên tiếp 9 ngày, người lao động phải hoán đổi một ngày làm việc trước Tết (28 tháng Chạp). Nếu không, kỳ nghỉ có thể chỉ dài 7 ngày – tùy vào quyết định của Thủ tướng.
Trường hợp 3, mùng 1 Tết rơi vào thứ 6, thứ 7, hoặc chủ nhật. Trong 12 năm qua, có 7 năm như vậy và hầu hết được nghỉ 7 ngày liên tục. Riêng năm 2014, kỳ nghỉ kéo dài 9 ngày do Thủ tướng cho phép hoán đổi hai ngày làm việc trước và sau ngày nghỉ chính thức. Khi đó, các thành viên Chính phủ cho rằng việc nghỉ 9 ngày nhằm giảm quá tải tàu xe, tai nạn giao thông và tăng thời gian cho người dân mua sắm, tránh tình trạng bỏ việc đi sắm Tết.
Phương án nghỉ Tết 12 năm qua cho thấy việc lựa chọn kỳ nghỉ liên tục 7 hay 9 ngày không có “công thức” thống nhất mà tùy thuộc vào quyết định cuối cùng của Thủ tướng.
Đơn cử, năm 2014, 2018, và 2021, mùng 1 Tết đều rơi vào thứ 6. Tuy nhiên, năm 2014 kỳ nghỉ Tết kéo dài 9 ngày (do hoán đổi 2 ngày làm việc), trong khi hai năm còn lại kỳ nghỉ dài 7 ngày. Phương pháp nghỉ hoán đổi để kéo dài kỳ nghỉ Tết cũng chỉ được áp dụng trong hai năm đầu sau khi Bộ luật Lao động 2012 có hiệu lực (năm 2014 và 2015). Các năm sau không còn ngày nghỉ hoán đổi.
Hồng Chiêu – Đăng Nguyên
Đồ họa: Hoàng Khánh