Đề xuất 2 cơ quan điều hành, 2 cơ quan giám sát
Ngày 3/10, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh chủ trì Toạ đàm “Khung pháp lý về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam” nhằm hoàn thiện các dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
Tham dự có Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP Đà Nẵng Hồ Kỳ Minh cùng đại diện các Bộ, ngành, địa phương, các cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học và luật sư…
Tại Tọa đàm, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) Đào Thanh Hương cho biết, Bộ Tài chính được giao chủ trì soạn thảo 2 Nghị định là Nghị định về thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế (TTTCQT) Việt Nam và Nghị định hướng dẫn về chính sách tài chính trong TTTCQT tại Việt Nam (thuế, ưu đãi, chứng khoán, bảo hiểm, thị trường vốn, thành viên TTTC, kế toán, tài chính…).
Theo bà Hương, hiện trong dự thảo Bộ Tài chính đề xuất có 2 cơ quan điều hành, 2 cơ quan giám sát tại 2 địa phương để bảo đảm tính độc lập, chủ động của 2 địa phương trong quá trình phát triển và vai trò của Chính phủ sẽ là định hướng phát triển của Trung tâm tại 2 địa phương để đảm bảo không có sự cạnh tranh lẫn nhau (1 điểm là các lĩnh vực truyền thống, 1 điểm là các lĩnh vực mới nổi).
“Nếu chỉ có 1 cơ quan điều hành, 1 cơ quan giám sát thì sẽ khó cho điều hành, giám sát bởi hoạt động tài chính diễn ra thường xuyên, liên tục; còn các hoạt động giám sát chuyên ngành sẽ do các cơ quan Trung ương khác thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ được giao”, bà Đào Thanh Hương giải thích.
Đối với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan điều hành, cơ quan giám sát, Bộ Tài chính đề xuất sẽ giao tất cả cho 2 cơ quan này tại 2 địa phương, theo tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ. Nhưng sẽ có hệ thống thông tin và sự phối hợp giữa 2 địa phương để đảm bảo thành viên đăng ký tại TPHCM hay Đà Nẵng đều là thành viên của TTTCQT Việt Nam…
Khung pháp lý đi kèm với thiết kế Tòa án hoặc cơ quan tài phán có tính liêm chính
Nêu tham luận tại tọa đàm, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương (Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp) cho hay, TTTCQT là một khu vực (thường tập trung ở một thành phố hoặc đặc khu) nơi hội tụ các dịch vụ tài chính toàn cầu, như ngân hàng, bảo hiểm, thị trường vốn, quản lý quỹ, tài chính phái sinh, tài sản số, fintech, trọng tài thương mại quốc tế…
Theo ông Cương, TTTCQT đóng vai trò như “điểm trung chuyển” của dòng vốn, công nghệ tài chính và nhân lực chất lượng cao, có sức lan tỏa vượt phạm vi quốc gia.
“Một TTTCQT chỉ thành công khi có khung pháp lý minh bạch, ổn định, có khả năng dự báo và thân thiện với nhà đầu tư quốc tế. Khung pháp lý này phải đáp ứng được những yêu cầu cơ bản như bảo đảm niềm tin pháp lý (legal certainty) cho doanh nghiệp và nhà đầu tư toàn cầu; tạo môi trường cạnh tranh công bằng và cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập, đáng tin cậy; linh hoạt, thích ứng nhanh với đổi mới công nghệ (fintech, tài sản số, trí tuệ nhân tạo); kết nối quốc tế thông qua tương thích chuẩn mực toàn cầu (FATF, IOSCO, Basel, IAIS…)”, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương nhấn mạnh.
Ông cho rằng, để thiết kế khung pháp lý có chất lượng cho TTTCQT, cần tuân theo những nguyên tắc nhất định.
Theo đó, khung pháp lý cho TTTCQT có thể được thiết kế theo hướng có sự tách biệt hợp lý với hệ thống pháp luật quốc gia. Trong khung pháp lý của TTTCQT thường đi kèm với việc thiết kế Tòa án hoặc cơ quan tài phán có tính liêm chính cao nhất có thể. Ngoài ra, để giảm thiểu các quy trình, thủ tục hành chính phức tạp, giảm thiểu chi phí tuân thủ, TTTCQT thường có một Cơ quan quản lý thống nhất. Khung pháp lý bao gồm khuôn khổ pháp lý hiện đại về tài chính, chính sách về thuế và xuất nhập cảnh thuận lợi cho các nhân tài tài chính, nhân tài công nghệ, nhân tài pháp lý và các chuyên gia khác.
Phân tích một số kinh nghiệm quốc tế tiêu biểu từ TTTCQT Dubai (Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất) và TTTCQT Astana, Kazakhstan, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương khẳng định, khung pháp lý là linh hồn TTTCQT.
Gợi ý cho việc xây dựng khung pháp lý ông Nguyễn Văn Cương cho hay, cần chọn mô hình khung pháp lý phù hợp với bối cảnh.
Cụ thể, mô hình “đặc khu pháp lý common law” có thể là mô hình cần tính tới nhưng phù hợp với quốc gia pháp luật thành văn để tạo môi trường thân thiện quốc tế. Đi kèm với đó là việc thiết lập cơ quan quản lý một cửa, minh bạch, chuyên nghiệp, có thẩm quyền đầy đủ cùng cơ chế giải quyết tranh chấp tin cậy, sử dụng ngôn ngữ quốc tế phổ biến (tiếng Anh), trọng tài quốc tế. Cần tập trung xây dựng thương hiệu niềm tin pháp lý – vì Trung tâm tài chính quốc tế cạnh tranh chủ yếu bằng uy tín pháp luật và năng lực thể chế, không chỉ bằng ưu đãi thuế.
Cùng với đó, cần quan tâm xử lý một số vấn đề pháp lý tất yếu sẽ phát sinh, bao gồm xung đột pháp luật quốc nội – trung tâm tài chính quốc tế. Cần tránh bị coi là “thiên đường thuế”, gắn ưu đãi thuế với đích đến cụ thể; thu hút nhân lực quốc tế thông qua các chính sách thị thực linh hoạt, hành chính một cửa, tòa án, thủ tục hành chính điện tử…
Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương cũng nêu việc thiết lập Tòa án Trung tâm tài chính quốc tế và cơ quan quản lý “một cửa”; các luật về lĩnh vực tài chính phù hợp, fintech và tài sản số; thu hút nhân tài bằng visa nhà đầu tư, chuyên gia cùng các cơ chế khác như cấp phép lao động, chính sách dữ liệu và văn hóa tuân thủ; thuế, có tiêu chí hiện diện thực; bảo vệ nhà đầu tư theo chuẩn quốc tế; chính sách quản lý ngoại hối và việc chuyển ngoại tệ.
Tọa đàm còn ý kiến phát biểu của đại diện TPHCM và TP Đà Nẵng với những đề xuất trong định hình Khung pháp lý về TTTCQT. Đây là hai thành phố có TTTCQT được thành lập tại Việt Nam. Các ý kiến tại Tọa đàm sẽ được Bộ Tư pháp tổng hợp, nghiên cứu, tiếp thu trong quá trình phối hợp với các Bộ, ngành hoàn thiện thể chế, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển của TTTCQT tại Việt Nam.