Cần ThơKhu di tích Nhơn Thành, nơi phát hiện bốn bảo vật quốc gia, được xem là điểm khảo cổ quan trọng hàng đầu trong nghiên cứu văn hóa Óc Eo ở Nam Bộ.
Nằm trên quốc lộ 61C, cách trung tâm Cần Thơ 17 km, khu di tích Óc Eo Nhơn Thành rộng 56 ha thuộc xã Nhơn Nghĩa. Khảo cổ học cho thấy từ thế kỷ IV-VII, nơi đây từng là cộng đồng cư dân sông nước đông đúc, với hình ảnh trên bến dưới thuyền, nhà sàn dọc kênh rạch – đặc trưng văn hóa Óc Eo.
Hai bảo vật quốc gia: Bộ khuôn đúc (thế kỷ I-VIIVII), Linga – Yoni gỗ (thế kỷ V) được tìm thấy tại khu di tích Nhơn Thành. Ảnh: An Bình
Từ 1990 đến nay, Bảo tàng Cần Thơ phối hợp nhiều đơn vị tiến hành hàng loạt cuộc khảo sát, khai quật. Hàng nghìn hiện vật được tìm thấy, nổi bật là dấu tích xưởng chế tác đồ kim hoàn với khuôn đúc, nồi nấu kim loại, nhẫn, khuyên tai, bùa đeo, hạt chuỗi làm từ vàng, hợp kim, đá quý, thủy tinh.
Ngoài ra, hơn 16.000 mảnh gốm, đồ sinh hoạt như bình, vò, bếp lò… cùng hiện vật chế tác từ xương, ngà voi cũng được phát hiện. Các nhà khảo cổ còn ghi nhận dấu tích nghề mộc, chạm khắc gỗ, cột nhà sàn, bếp lửa, xương động vật – cho thấy đời sống sôi động của cư dân cổ.
Tại hồ Lung Cột Cầu trong khu di tích, các chuyên gia tìm thấy cầu thang gỗ dài hơn 4 m và thuyền độc mộc 5,4 m còn nguyên vẹn – được xác định là thuyền cổ nhất, nguyên trạng nhất của văn hóa Óc Eo ở miền Tây.
Tượng Phật (thế kỷ IV-VI) và bình gốm (thế kỷ V) tại khu di tích Nhơn Thành, được công nhận là bảo vật quốc gia. Ảnh: An Bình
Đặc biệt, tại di chỉ Nhơn Thành, các nhà khảo cổ phát hiện bốn bảo vật quốc gia.
Đầu tiên là Bộ khuôn đúc (thế kỷ I-VII), minh chứng nghề kim hoàn phát triển, thể hiện quy trình chế tác trang sức hoàn chỉnh của cư dân Phù Nam. Đây cũng là bảo vật quốc gia đầu tiên của TP Cần Thơ, được công nhận cuối năm 2017.
Kế đến là Bình gốm Nhơn Thành (thế kỷ V), làm từ đất sét mịn, được đánh giá hội tụ tinh hoa kỹ thuật chế tác gốm, phản ánh sự giao thoa văn hóa Ấn Độ và bản địa. Hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia năm 2018.
Thứ ba là Tượng Phật gỗ Nhơn Thành (thế kỷ IV-VI), tạc trong tư thế tribhanga trên tòa sen hai tầng, đường nét thanh thoát, còn dấu vết dát vàng. Đây là hiện vật độc bản, đại diện nghệ thuật Phật giáo bằng gỗ trong văn hóa Óc Eo, được công nhận cuối năm 2018.
Cuối cùng là Linga – Yoni gỗ (thế kỷ V), hiện vật duy nhất bằng gỗ của loại hình này từng tìm thấy ở Nam Bộ và Đông Nam Á, biểu trưng tín ngưỡng phồn thực. Hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia đầu năm 2020.
Hiện bốn bảo vật quốc gia nói trên được trưng bày tại bảo tàng TP Cần Thơ.
Hồ nước nằm giữa Lung Cột Cầu trong khu di tích Nhơn Thành. Ảnh: Hoàng Việt
Theo PGS.TS Bùi Chí Hoàng (nguyên phó viện trưởng Viện KHXH vùng Nam Bộ), Nhơn Thành có giá trị đặc biệt trong việc nghiên cứu lịch sử khai phá Đồng bằng sông Cửu Long. Nơi đây phản ánh quá trình hình thành, định cư và phát triển của lớp cư dân đầu tiên, tạo nên một trong những giai đoạn rực rỡ nhất của vùng đất này.
Hiện khu vực di tích đã trở thành vùng trồng cây ăn trái, du lịch sinh thái. Ngành văn hóa Cần Thơ đang lập hồ sơ đề nghị công nhận Nhơn Thành là di tích quốc gia đặc biệt, đồng thời chuẩn bị phương án bảo tồn, phát huy giá trị theo Luật Di sản văn hóa 2024.
An Bình