Chỉ trong nửa năm, triển vọng kinh tế Mỹ đã thay đổi đáng kể, làm đảo lộn kế hoạch giảm lãi suất của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed).
Trong lễ nhậm chức hồi tháng 1, Tổng thống Donald Trump tuyên bố “Kỷ nguyên vàng của Mỹ bắt đầu”. Ông cho biết mục tiêu hàng đầu là “xây dựng đất nước đáng tự hào, thịnh vượng và tự do”.
Tuy nhiên, trong mắt của các quan chức Fed, cam kết này vẫn chưa thành hiện thực. Trái lại, họ chỉ thấy các chính sách của Tổng thống đang kéo tụt tăng trưởng kinh tế, khiến tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát tăng lên. Mức thuế nhập khẩu cuối cùng áp dụng với các nước cũng chưa được chốt lại, khiến các thị trường vẫn bất ổn.
Fed đã phản ứng bằng cách trì hoãn giảm lãi suất ít nhất là cho đến mùa thu. Tốc độ giảm lãi suất cũng được điều chỉnh chậm lại. Điều này đồng nghĩa họ dự báo lạm phát trong những tháng tới sẽ cao hơn so với thời điểm ông Trump nhậm chức.
Đây không phải là tin vui với Trump. Tổng thống Mỹ nhiều lần chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell là “chậm chạp, cứng đầu” vì không giảm lãi suất. Đây cũng không phải là tin vui cho người tiêu dùng và người mua nhà Mỹ, vốn đang kỳ vọng chi phí đi vay giảm. Hành động của Fed cũng đi ngược xu hướng của nhiều ngân hàng trung ương lớn khác, như Thụy Sĩ hay châu Âu.
Người dân mua sắm trong một trung tâm thương mại ở Pennsylvania (Mỹ). Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, điều này cho thấy các chính sách của Trump, đặc biệt là thuế nhập khẩu, đã thay đổi triển vọng ngắn hạn của nền kinh tế lớn nhất thế giới. Cuối năm ngoái, Mỹ vẫn được đánh giá là đang trên đà tăng trưởng cao hơn trung bình, thị trường lao động ở mức toàn dụng (full employment) và lạm phát đang giảm dần về mục tiêu 2% của Fed.
“Tình hình kinh tế Mỹ đang rất tốt. Triển vọng rất sáng sủa”, Powell nói sau cuộc họp ngày 17-18/12.
Nhưng hiện tại, kế hoạch giảm lãi suất liên tiếp được kỳ vọng cách đây 6 tháng đã được thay thế bằng lộ trình thận trọng hơn. Quan chức Fed muốn chờ quyết định cuối cùng của Trump về thuế và theo dõi diễn biến của thị trường lao động, tiêu dùng, lạm phát. Trong quý I, GDP Mỹ giảm 0,3%, chủ yếu do các doanh nghiệp tăng nhập khẩu hàng hóa trước khi thuế mới có hiệu lực.
“Hè này, nhiều thứ về thuế nhập khẩu sẽ trở nên rõ ràng hơn”, Powell cho biết tuần trước, sau khi Fed thông báo giữ nguyên lãi suất tham chiếu ở mức 4,25-4,5%.
Tổng thống Trump thì dựa vào số liệu lạm phát hạ nhiệt gần đây để kêu gọi Fed giảm lãi. Một tuần qua, gần như ngày nào ông cũng nhắc đến việc này. Tổng thống Mỹ lấy ví dụ Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và các ngân hàng khác vẫn đang nới lỏng chính sách tiền tệ.
Tuy nhiên, khi đề cập các loại thuế nhập khẩu đã áp dụng, Powell nói: “Chúng tôi không nghĩ rằng chúng có tác động nhiều vào thời điểm này. Và thực tế là chưa. Chúng tôi sẽ theo dõi mức độ ảnh hưởng trong vài tháng tới”.
Hiện tại, các nhà đầu tư kỳ vọng Fed giảm lãi suất trong cuộc họp ngày 16-17/9. Dù vậy, điều này còn phụ thuộc vào những gì Powell quan sát thấy trong mùa hè.
Thuế đối ứng, kế hoạch áp thuế nhập khẩu mạnh tay nhất của ông Trump, đã được công bố đầu tháng 4. Tuy nhiên, chính sách này đã bị hoãn sau khi lợi suất trái phiếu Mỹ tăng vọt, chứng khoán lao dốc và các nhà kinh tế bắt đầu nâng dự báo nền kinh tế này suy thoái.
Thời gian hoãn thuế 90 ngày sẽ kết thúc vào ngày 9/7. Nếu không đạt thỏa thuận, các đối tác thương mại của Mỹ sẽ bị áp thuế nhập khẩu lên tới 50%. Tính đến nay, thỏa thuận duy nhất Mỹ hoàn tất là một hiệp định có quy mô hạn chế với Anh.
Trong tuyên bố chính sách tuần trước, Fed cho rằng “sự bất ổn về triển vọng kinh tế đã giảm” kể từ cuộc họp tháng 5. Powell nhận định nền kinh tế vẫn “vững vàng” và doanh nghiệp cũng đã bắt đầu tìm cách thích nghi với thuế nhập khẩu ở mức thấp.
“Hồi tháng 4, doanh nghiệp đã khá sốc. Nhưng giờ mọi người đang dần tìm ra cách vượt qua. Không khí đã tích cực và mang tính xây dựng hơn nhiều so với ba tháng trước”, ông nói. Thị trường chứng khoán đã phục hồi, và lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ cũng giảm dần.
Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo tình hình vẫn có thể thay đổi nhanh chóng khi mốc 9/7 đến gần. “Chúng tôi vẫn chưa biết chắc chắn mọi chuyện sẽ ngã ngũ thế nào”, Powell nói.
Việc nền kinh tế tránh được bờ vực suy thoái là điều tích cực. Tuy nhiên, tình hình hiện tại vẫn kém xa so với thời điểm cuối năm ngoái – khi Fed còn lạc quan rằng kinh tế Mỹ có thể “hạ cánh mềm” sau giai đoạn lạm phát cao thời kỳ đại dịch.
Trong các dự báo được công bố tuần trước, quan chức Fed kỳ vọng tăng trưởng GDP năm nay chỉ còn 1,4%, giảm từ 2,1% trong dự báo tháng 12. Tỷ lệ thất nghiệp dự kiến tăng từ 4,2% hiện tại lên 4,5% cuối năm. Đây sẽ là số liệu cao nhất kể từ đầu năm 2017, nếu không tính giai đoạn đại dịch.
Lạm phát mà Powell từng nhận xét “đang giảm dần” giờ được dự đoán lên 3% năm nay và duy trì trên 2% cho đến năm 2026. Powell cho biết thị trường lao động vẫn vững, nhưng cảnh báo đánh giá đó có thể thay đổi. Các quan chức Fed cũng cho biết kỳ vọng của họ về chính sách tiền tệ có thể thay đổi nhanh nếu thị trường việc làm suy yếu.
“Nhu cầu lao động đang giảm. Không có nhiều đợt sa thải, nhưng cũng không có nhiều việc làm mới được tạo ra. Nếu thất nghiệp, bạn sẽ rất khó tìm được việc”, Powell cảnh báo.
Hà Thu (theo Reuters)