Ngân hàng Nhà nước không đồng tình hỗ trợ lãi suất vay thương mại cho hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự dùng.
Góp ý về dự thảo Quyết định của Thủ tướng về điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ, Ngân hàng Nhà nước đề nghị bỏ quy định hệ thống điện mặt trời hộ gia đình được hỗ trợ lãi suất vay thương mại. Bởi, đây không phải đối tượng đáp ứng nhu cầu vay vốn ưu tiên theo Thông tư 39.
Theo Ngân hàng Nhà nước, Luật các tổ chức tín dụng, ngân hàng và khách hàng thỏa thuận về lãi vay theo cung cầu, nhu cầu và mức độ tín nhiệm khách hàng. Cơ quan này cũng lưu ý nguồn kinh phí hỗ trợ lãi suất dự kiến lấy từ ngân sách địa phương, song thực tế triển khai qua ngân hàng đã phát sinh nhiều vướng mắc, không phù hợp, hiệu quả.
Với hạn mức vay tối đa 35 triệu đồng, mức hỗ trợ lãi suất khoảng 2-2,5 triệu đồng trong 3 năm. Song theo Ngân hàng Nhà nước, các thủ tục để nhận hỗ trợ lãi suất cùng việc thanh, kiểm tra có thể dẫn đến tâm lý e ngại vay vốn của khách hàng. Thực tế, một số chương trình hỗ trợ lãi suất như gói 40.000 tỷ đồng có kết quả giải ngân thấp, một số khách hàng đủ điều kiện nhưng không thụ hưởng chính sách do ngại thanh, kiểm tra.
Cơ quan này đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu các hình thức khác, như hỗ trợ qua doanh nghiệp kinh doanh, lắp đặt tấm pin, hỗ trợ chi phí kiểm định, hoặc cơ chế khuyến khích bán phần điện dư lên lưới điện. Đồng thời, họ đề nghị bỏ quy định giao trách nhiệm cho cơ quan này “chỉ định” tổ chức tín dụng cho vay, bởi ngân hàng thương mại có quyền tự chủ, được phép từ chối cấp tín dụng nếu dự án không hiệu quả hoặc không đáp ứng điều kiện.
Hệ thống điện mặt trời mái nhà tại một hộ gia đình tại miền Bắc, tháng 6/2025. Ảnh:Phương Anh
Tuy nhiên, tại dự thảo mới nhất, Bộ Công Thương vẫn giữ phương án khuyến khích này. Cụ thể, Bộ đề xuất mỗi hộ dân lắp điện mặt trời mái nhà được hỗ trợ lãi suất vay thương mại trong 3 năm với hạn mức tối thiểu 4 triệu đồng/kWp công suất lắp đặt, và 2 triệu đồng/kWh dung lượng lưu trữ.
Bộ Công Thương cho biết việc hỗ trợ tài chính nhằm thúc đẩy phát triển điện mặt trời hộ gia đình, đạt mục tiêu khoảng 50% hộ dân lắp đặt loại năng lượng này đến 2030, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh. Việc hỗ trợ lãi suất cũng phù hợp với quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng do phương án, dự án này phục vụ đời sống – có tính chất tương tự các nhu cầu quy định tại Thông tư 39.
Với kiến nghị của Ngân hàng Nhà nước về hỗ trợ qua hình thức khác, Bộ Công Thương lo ngại sẽ phát sinh nhiều thủ tục, liên quan nhiều đối tượng, phức tạp, làm giảm hiệu quả.
Ngoài ra, Bộ Công Thương tiếp thu, điều chỉnh dự thảo theo hướng khoản hỗ trợ lãi suất vay vốn sẽ do các ngân hàng thực hiện theo quy định. Tức là, ngân hàng và khách hàng sẽ thỏa thuận về lãi suất cho vay ngắn hạn nhưng không vượt mức tối đa do Ngân hàng Nhà nước quy định từng thời kỳ – tương tự các lĩnh vực ưu tiên theo Thông tư 39.
Còn khoản tiền hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước cho hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời và Bess (thiết bị lưu trữ) do UBND cấp xã phê duyệt và chuyển cho các hộ dân. Ngân hàng Nhà nước cũng chỉ hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách và giám sát tín dụng, thay vì trực tiếp chỉ định ngân hàng cho vay.
Ngoài hỗ trợ lãi suất vay, mỗi hộ dân lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà sẽ được hỗ trợ trực tiếp tiền 1-1,5 triệu đồng. Nếu kèm thiết bị lưu trữ (Bess), họ được hỗ trợ thêm 1-1,5 triệu đồng.
Hiện, chi phí đầu tư điện mặt trời mái nhà hiện ở mức 12-15 triệu đồng/kWp, tương đương 60-150 triệu đồng cho hệ thống công suất 5-10 kWp, với thời gian hoàn vốn khoảng 5 năm. Vì vậy, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương làm rõ cơ sở đề xuất mức hỗ trợ trên để đảm bảo chính sách thực tế, khả thi, tránh hình thức.
Theo Bộ Công Thương, với hỗ trợ tối đa 3 triệu đồng mỗi hộ, tổng kinh phí ngân sách có thể lên đến 42.000 tỷ đồng giai đoạn 2026-2030, bình quân 8.400 tỷ đồng mỗi năm (khoảng 250 tỷ đồng mỗi tỉnh).
Bộ cho rằng con số kinh phí hỗ trợ không quá lớn so với ngân sách địa phương và sẽ được Bộ Tài chính cân đối, bố trí trong dự toán hàng năm của các tỉnh. “Mức tiền hỗ trợ này là tối đa, còn thực tế phụ thuộc điều kiện ngân sách của địa phương và nhu cầu lắp đặt của hộ gia đình”, Bộ Công Thương cho biết thêm.
Đổi lại, theo Bộ Công Thương, nếu 14 triệu hộ lắp đặt trung bình 3 kWp, sản lượng có thể đạt hơn 50 tỷ kWh mỗi năm, tương đương 16% nhu cầu điện cả nước năm 2024. Cùng với đó, các nguồn điện phân tán này sẽ giúp giảm chi phí đầu tư và vận hành lưới điện truyền tải, chi phí mua điện từ các nguồn giá thành cao hơn, phát thải ròng cho quốc gia. Còn ác hộ dân sẽ giảm được tiền mua điện từ hệ thống, đặc biệt những hộ dùng nhiều thuộc bậc thang giá cao.
Phương Dung