Đề xuất khởi kiện online

Đáng chú ý tại dự thảo đã quy định về thủ tục để người dân thực hiện gửi đơn khởi kiện, yêu cầu và tài liệu chứng cứ bằng phương tiện điện tử (online).

Khởi kiện online sẽ thực hiện ra sao?

Dự thảo nghị quyết quy định về việc thực hiện trên môi trường điện tử các thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp bao gồm: nộp đơn khởi kiện, đơn yêu cầu, đơn đề nghị, kiến nghị. Cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ. Cấp, tống đạt, thông báo văn bản. Nộp án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, tạm ứng án phí, lệ phí, chi phí tố tụng. Giao, nhận hồ sơ, tài liệu, chứng cứ, văn bản tố tụng giữa các tòa án.

Dự thảo nghị quyết cũng nêu rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện gửi đơn khởi kiện, yêu cầu kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có trên Hệ thống điện tử giải quyết thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc hình thức khác theo hướng dẫn của TAND tối cao. Trừ trường hợp tài liệu, chứng cứ là vật chứng; tài liệu nghe được, nhìn được hoặc những tài liệu, chứng cứ khác mà không thể định dạng dưới dạng thông điệp dữ liệu điện tử.

Ngày khởi kiện, yêu cầu là ngày cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi đơn khởi kiện, yêu cầu bằng phương thức gửi trực tuyến và được hệ thống xác nhận là gửi thành công. 

Cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi tài liệu, chứng cứ bằng phương tiện điện tử đến tòa án thông qua tài khoản giao dịch điện tử của mình. Sau khi nhận được đơn khởi kiện, yêu cầu, tài liệu, chứng cứ của cơ quan, tổ chức, cá nhân, tòa án phải gửi xác nhận đã nhận được đơn khởi kiện, yêu cầu, tài liệu, chứng cứ của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó.

Để có thể khởi kiện, nộp chứng cứ tài liệu online, cơ quan, tổ chức, người dân phải đăng ký tài khoản giao dịch điện tử với tòa án bằng tài khoản định danh điện tử do hệ thống định danh và xác thực điện tử tạo lập, đã kết nối, tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia, Hệ thống điện tử giải quyết thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp của tòa án.

Cơ quan, tổ chức, cá nhân đăng nhập tài khoản trên Cổng dịch vụ công quốc gia để lựa chọn và tiến hành đăng ký giao dịch điện tử với tòa án. Dự thảo quy định rõ các nội dung liên quan bảo đảm an ninh, an toàn, bảo mật thông tin, kết nối, chia sẻ dữ liệu định danh, xác thực.

Dự thảo nghị quyết cũng quy định về việc tòa án được tổ chức phiên họp, phiên tòa trực tuyến để giải quyết, xét xử các vụ án, vụ việc, trừ các vụ án liên quan đến bí mật nhà nước, an ninh quốc gia. Dự thảo nêu rõ việc áp dụng giao dịch điện tử tại các tòa án theo hướng dẫn tại nghị quyết này sau khi thông qua sẽ được thực hiện ở các tòa án có đủ điều kiện.

Ngay khi có đủ điều kiện thực hiện, tòa án phải thông báo trên phương tiện thông tin, thông báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân khi có công việc tại tòa án và báo cáo chánh án TAND tối cao.

Kỳ vọng tiết kiệm chi phí, đi lại cho người dân

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng, thành viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp) đánh giá việc TAND tối cao đề xuất cho phép người dân thực hiện các thủ tục tố tụng, thủ tục hành chính tư pháp trên môi trường điện tử, trong đó có khởi kiện online là bước đi phù hợp, tích cực. Ông phân tích hiện nay các thủ tục hành chính công cơ bản đã được thực hiện trên Cổng dịch vụ công quốc gia, mang lại nhiều thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Thời gian qua, việc giải quyết các vụ án, vụ việc tại tòa thường rất lâu, người dân phải đi lại nhiều lần để làm việc, nộp các giấy tờ, chứng cứ, tài liệu. Chưa kể từ nơi ở của một số người dân đến tòa cũng cách xa.

Do vậy khi ngành tòa án triển khai cho người dân được khởi kiện, cung cấp tài liệu chứng cứ online sẽ đem lại nhiều thuận tiện, giảm thiểu chi phí, thời gian đi lại cho người dân. Đồng thời cũng giúp tăng tính minh bạch trong giải quyết vụ án, vụ việc.

Tuy nhiên, muốn thực hiện được việc này, theo ông Thông, các tòa án phải chuẩn bị cơ sở hạ tầng kỹ thuật thật tốt, tránh chuyện bên này gửi, bên kia không nhận được, hay hệ thống gặp trục trặc. Cùng với đó vấn đề bảo mật thông tin, phòng tránh đánh cắp tài khoản cũng phải được rất chú ý.

Vì vậy ông đề xuất có thể nghiên cứu thí điểm thực hiện ở một số nơi có điều kiện, hạ tầng đảm bảo, sau đó, rút kinh nghiệm, thực hiện trên diện rộng. Đồng thời cần tăng cường việc hướng dẫn và có thể tiếp tục duy trì việc nhận cả đơn khởi kiện trực tiếp, bởi có không ít trường hợp người khởi kiện là người cao tuổi, không sử dụng thành thạo công nghệ…

Còn luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư Hà Nội) nhấn mạnh việc TAND tối cao đề xuất quy định đương sự có thể cung cấp tài liệu, khởi kiện online, tòa án xét xử online là những quy định mới, có tính tất yếu, phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ. Theo ông Cường, hiện nay đã có cơ sở dữ liệu dân cư tương đối đầy đủ và đồng bộ.

Hệ thống dữ liệu giữa các ngành cũng đang được kết nối, việc sử dụng các thiết bị thông minh có kết nối Internet, hoạt động của dịch vụ công quốc gia, trung tâm dữ liệu quốc gia đang hoạt động có hiệu quả. Đây là những cơ sở quan trọng để thực hiện chuyển đổi số trong lĩnh vực tư pháp và giúp các hoạt động tố tụng có thể được thực hiện trên môi trường online chứ không cần phải thực hiện một cách trực tiếp, thủ công như trước.

Ông Cường chỉ rõ thực hiện việc này giúp đảm bảo cho hoạt động tố tụng ngày càng văn minh, giảm bớt các chi phí cho cả Nhà nước và đương sự, hạn chế các tiêu cực trong tố tụng và thuận lợi cho các đương sự khi thực hiện các hoạt động tố tụng.

Khi các hoạt động tố tụng đơn giản hơn, nhanh gọn hơn, các mâu thuẫn tranh chấp trong xã hội sẽ được giải quyết tốt hơn, nhanh hơn, kịp hời hơn. Đồng thời tránh những mâu thuẫn xung đột căng thẳng kéo dài dẫn đến tiêu cực hoặc ảnh hưởng đến kinh tế – xã hội.

Để những đề xuất mới này sau khi được thông qua, trở thành cơ sở pháp lý quan trọng, thực hiện có hiệu quả, luật sư Cường nhấn mạnh việc cần hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, kiểm tra phải xác thực thông tin.

Tăng cường quản lý và tuyên truyền để người dân nắm được các quy định, quy trình, thủ tục, đảm bảo việc tổ chức thực hiện được thực thi có hiệu quả, áp dụng đồng bộ, thống nhất.