9 tháng đầu năm, Việt Nam ghi nhận hơn 600 công trình xanh và gần 200.000 ôtô điện lưu hành, phản ánh bước tiến tích cực trong chuyển đổi xanh.
Tại lễ khai mạc Tuần lễ Công trình xanh và Giao thông xanh Việt Nam 2025, tổ chức ngày 29/10 tại TP HCM, Thứ trưởng Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết tính đến hết quý III, cả nước có hơn 600 công trình được chứng nhận xanh với tổng diện tích sàn gần 17 triệu m2, tăng 25% so với năm 2024. Trong đó, công trình công nghiệp chiếm khoảng 48%, chung cư 27%, còn lại là văn phòng, trường học và công trình dân dụng khác.
Song song, Việt Nam hiện có hơn 183.000 xe con chạy điện và gần 1.000 xe buýt điện lưu hành. Hà Nội và TP HCM là hai địa phương dẫn đầu, mỗi nơi hơn 38.000 xe. Nhiều đô thị khác như Đà Nẵng, Hải Phòng, Thanh Hóa, Khánh Hòa… cũng đang chứng kiến tốc độ gia tăng nhanh, cho thấy chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế tất yếu chứ không còn là khẩu hiệu.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh, phát triển công trình và giao thông xanh là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng. Các công trình xanh giúp giảm phát thải CO₂, tiết kiệm năng lượng, bảo tồn tài nguyên và nâng cao chất lượng sống đô thị. Bộ Xây dựng đang đẩy mạnh đào tạo, truyền thông, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi nhằm hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Thứ trưởng Xây dựng Nguyễn Văn Sinh phát biểu tại hội nghị ngày 29/10. Ảnh: Bộ Xây dựng
TP HCM hiện dẫn đầu cả nước với 268 công trình xanh, tổng diện tích sàn hơn 6,29 triệu m2. Phó chủ tịch UBND TP HCM Bùi Xuân Cường cho biết, cùng với việc phát triển công trình Net Zero, thành phố đang mở rộng mạng lưới giao thông xanh. Khu vực TP HCM mở rộng có gần 40.000 ôtô điện, 87.000 xe máy điện và 2.380 xe buýt, trong đó buýt điện chiếm hơn 26%, buýt CNG khoảng 18%. Hơn 70% taxi đã chuyển sang xe điện, còn xe máy công nghệ có tỷ lệ điện hóa trên 28%.
Ông Cường cho rằng, với quy mô hơn 6.700 km2, dân số khoảng 14 triệu người và hơn 11 triệu phương tiện cơ giới, TP HCM đối mặt thách thức lớn về quản lý năng lượng, hạ tầng và môi trường. Tuy nhiên, thành phố vẫn kiên định mục tiêu xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo xanh, trong đó doanh nghiệp là trung tâm, nhà khoa học là hạt nhân và Nhà nước đóng vai trò kiến tạo.
Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, công trình xanh chiếm ít nhất 15% tổng công trình xây mới; giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch đạt 30% tổng phương tiện, tiến tới thực hiện cam kết Net Zero tại COP26.
Theo bà Urda Eichhorst, Trưởng nhóm Giao thông và Đô thị của GIZ tại Trung Quốc, đây là mục tiêu đầy tham vọng, đòi hỏi chính sách mạnh mẽ và nhất quán hơn. Bà dẫn ví dụ Đức đánh thuế cao với xe tải sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong khi xe điện được miễn phí để khuyến khích chuyển đổi.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh mô hình đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD) là giải pháp thiết thực giúp giảm phát thải, khuyến khích người dân đi bộ, đi xe đạp hoặc sử dụng phương tiện công cộng. Phát triển TOD, theo bà, không chỉ là xây thêm tuyến metro mà còn phải tạo kết nối liền mạch giữa khu dân cư, làn xe đạp và đường đi bộ.
Ở góc nhìn hạ tầng, ông Nguyễn Huy Hoàng – Trưởng phòng Chiến lược và Chính sách Bộ Xây dựng – cho rằng cần tái cơ cấu thị phần vận tải do Việt Nam hiện phụ thuộc lớn vào đường bộ – nguồn phát thải CO₂ cao. Ông đề xuất chuyển dịch sang đường sắt, đường thủy và hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá hệ thống giao thông xanh. Bên cạnh đó, phát triển logistics xanh sẽ giúp giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh và hỗ trợ mục tiêu Net Zero. Nhà nước cần có chính sách ưu đãi lãi suất, phí và thời hạn vay để doanh nghiệp dễ dàng chuyển đổi phương tiện.
Để thúc đẩy phát triển công trình và giao thông xanh, Sở Xây dựng TP HCM kiến nghị bổ sung quy định về vùng phát thải thấp (LEZ) trong quy chuẩn quốc gia, làm cơ sở triển khai tại địa phương. Thành phố cũng đề xuất lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải với xe máy đang lưu hành, chứng nhận phương tiện phát thải cao để hạn chế lưu thông ở khu trung tâm, đồng thời xây dựng tiêu chí công nhận cảng, bến xe, nhà ga đạt chuẩn xanh và quản lý vòng đời pin, ắc-quy xe điện.
Các chuyên gia thống nhất rằng thúc đẩy kiến trúc và giao thông xanh đòi hỏi sự chung tay giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp, cộng đồng và người dân. Sự kết hợp giữa bản sắc truyền thống và đổi mới công nghệ – từ vật liệu, thiết kế đến quản trị đô thị – sẽ là trụ cột giúp Việt Nam phát triển bền vững và thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.
Phương Uyên