Shipper giao hàng online cho khách ở cao ốc văn phòng tại TP.HCM – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Nhưng thị trường luôn có một quy luật khắc nghiệt: sau tăng trưởng nóng là thời kỳ sàng lọc và chỉ ai đủ năng lực chuẩn hóa hoạt động mới trụ lại lâu dài.
Với người bị sàng lọc, với họ, đó là nghề “bạc mệnh”. Lúc này nhiều người bán hàng online đang rơi vào cảnh “bạc mệnh”.
Sự đào thải đang diễn ra với các sàn thương mại điện tử ở Việt Nam là minh chứng cho quy luật đào thải.
Đã có hơn 55.000 cửa hàng rời sàn thương mại điện tử trong nửa đầu năm 2025; nếu so với cùng kỳ 2024 thì con số lên đến hơn 80.000 shop, theo thống kê của nền tảng Metrics.
Có nhiều nguyên nhân được liệt kê để lý giải cho sự “bạc mệnh” của nghề bán hàng online.
Chỉ vài năm trước, một thương nhân mở shop online, lên sàn dễ dàng kiếm thu nhập hàng trăm triệu đồng/tháng.
Giờ đây, cơn lốc cạnh tranh, phí vận hành và yêu cầu khắt khe từ sàn đã khiến những người “tay ngang” phải rời bỏ cuộc chơi.
Yêu cầu về tốc độ giao hàng, chất lượng hàng hóa và cả cuộc cạnh tranh về giá đã khiến đây không còn kênh “dễ ăn” như trước. Rồi người bán hàng muốn trụ lại phải tuân thủ quy định về thuế, chất lượng hàng hóa và cam kết dịch vụ.
Tuy nhiên sự đào thải của thị trường không hẳn là tín hiệu tiêu cực, nó còn là dấu hiệu cho thấy một ngành đang trưởng thành hơn. Vì sao?
Hiện tượng một nghề “sớm nở tối tàn” không còn xa lạ. Thị trường gọi xe công nghệ từng chứng kiến hàng loạt tài xế rút lui khi mô hình buộc phải tuân thủ khung pháp lý về thuế thu nhập, tỉ lệ hoa hồng hết “như mơ” của những ngày đầu và cả sự cạnh tranh về am hiểu đường sá, cạnh tranh số cuốc chạy…
Ngành bảo hiểm từng bùng nổ với “đội ngũ” là các bà nội trợ, sinh viên làm thêm giờ, người hưu trí…
Nhưng rồi lực lượng này cũng nhanh chóng “rã đám” khi những lỗ hổng về kiến thức tài chính, năng lực tư vấn của các tư vấn viên “nghiệp dư” đã dẫn đến khủng hoảng niềm tin trên thị trường.
Cơ quan quản lý buộc doanh nghiệp phải siết chặt tiêu chuẩn đào tạo và giấy phép hành nghề. “Bây giờ tư vấn viên bảo hiểm chỉ tuyển chọn những người được đào tạo ngành tài chính”, giám đốc bán hàng của một công ty bảo hiểm nói chắc nịch.
Ở đây điểm chung ở tất cả các ngành này là đều trải qua một lộ trình.
Đầu tiên thị trường bùng nổ tự do khi mô hình mới xuất hiện, luật pháp chưa kịp điều chỉnh, rào cản gia nhập thấp.
Sau đó thị trường rơi vào giai đoạn bão hòa, cạnh tranh khốc liệt, các “tay mơ” thiếu nguồn lực và kỹ năng dần bị loại bỏ. Cuối cùng là thị trường bước vào giai đoạn chuẩn hóa, đưa vào khuôn khổ pháp luật.
Nhìn lại quá trình trên, thương mại điện tử Việt Nam đang ở giữa giai đoạn hai và ba. Những nhà bán hàng nhỏ lẻ không thể đáp ứng yêu cầu về quản lý hàng tồn kho, xử lý đơn hàng, dịch vụ hậu mãi và chi phí quảng cáo phải chật vật tồn tại.
Ngược lại, các nhà bán hàng lớn, vốn mạnh về tài chính, vận hành và thương hiệu, trở thành trụ cột của sàn, đồng thời định hình tiêu chuẩn mới cho toàn thị trường. Tất yếu, thị trường phải đi tới sự chuẩn hóa.
Sự chuẩn hóa không chỉ ở khâu quản lý nhà nước mà còn đòi hỏi người kinh doanh phải chuẩn hóa và “làm ăn lớn” như áp dụng chuẩn mực về bảo hành, đổi trả, truy xuất nguồn gốc, bảo vệ dữ liệu cá nhân, nghĩa vụ thuế…
Những tiêu chuẩn này sẽ khiến “cuộc chơi” ngày càng chuyên nghiệp, buộc người tham gia phải chuyển từ tư duy “tay trái”, “kiếm thêm” sang mô hình kinh doanh thực thụ, bài bản. Quy luật thanh lọc sẽ không dừng ở thương mại điện tử.
Trong thời đại không ngừng vận động của nền kinh tế, các ngành nghề mới ra đời với tốc độ “vũ bão”, từ trí tuệ nhân tạo tạo nội dung, influencer marketing, cho tới các ngành nghề kiếm tiền trên không gian mạng, kinh tế chia sẻ…
Chúng đều trải qua chu trình tương tự. Người đến sớm có thể thắng lớn, nhưng chỉ người biết nâng cấp năng lực, tuân thủ chuẩn mực và thích ứng với luật chơi mới tồn tại lâu dài.
Và như vậy nếu tuân thủ luật chơi, tiến bộ từng ngày, chưa hẳn bán hàng online là nghề “bạc mệnh”.