Việc Mỹ thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc và hai nước khó nhượng bộ vấn đề chiến lược có thể khiến đàm phán kéo dài mà không đạt kết quả như ý.
Ngày 10/5, giới chức Mỹ và Trung Quốc dự kiến gặp nhau tại Geneva (Thụy Sĩ) để bàn bạc vấn đề thương mại. Nhiều người kỳ vọng kỳ vọng đà hưng phấn từ thỏa thuận thương mại với Anh công bố ngày 9/5 sẽ tiếp tục lan tỏa. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo điều này sẽ xảy ra.
“Tôi chỉ kỳ vọng ở mức thấp thôi. Vì mức thuế hiện rất cao và căng thẳng cũng vậy. Áp thuế thì dễ, nhưng gỡ bỏ khó hơn nhiều”, Wendy Cutler – Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội châu Á (ASPI) nhận định trên CNN.
Tổng thống Donald Trump luôn phản đối thâm hụt thương mại. Ông cho rằng điều này thể hiện nước Mỹ đang bị “lợi dụng” và đối xử bất công.
Đến nay, ông đã áp thuế nhập khẩu bổ sung 145% lên toàn bộ hàng hóa từ Trung Quốc. Bắc Kinh cũng đáp trả bằng thuế 125% với hàng Mỹ. Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới được dự báo chịu tổn thất nghiêm trọng vì cuộc chiến thương mại. Nhiều dấu hiệu tổn thương đã bắt đầu xuất hiện, cả về sản xuất, tiêu dùng lẫn tăng trưởng GDP.
Vì thế, cả nhà đầu tư, doanh nghiệp, người tiêu dùng hai nước đều muốn tình hình cải thiện. Họ kỳ vọng cuộc gặp hôm nay sẽ mang lại chuyển biến tích cực. Đây sẽ là cuộc đối thoại chính thức đầu tiên giữa quan chức cấp cao Mỹ và Trung Quốc trong nhiệm kỳ hai của ông Trump.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm 2019. Ảnh: Reuters
Cutler cho rằng trong cuộc gặp, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer sẽ đề cập đến thỏa thuận với Anh. Họ muốn chứng minh rằng “chính sách của Mỹ đang phát huy hiệu quả” và các quốc gia khác “cũng lo ngại về Trung Quốc”.
Tuy nhiên, quy mô thỏa thuận với Anh khá nhỏ. Đây cũng là thỏa thuận đạt được tương đối dễ dàng.
Anh không có dư địa để đàm phán giảm thuế thêm nữa. Nước này vốn chỉ bị áp 10% – mức mà chính quyền Trump khẳng định đã là rất thấp và chỉ áp dụng với các nước có quan hệ thương mại cân bằng với Mỹ. Năm ngoái, Mỹ thậm chí thặng dư thương mại 12 tỷ USD với Anh.
Vì thế, trong thỏa thuận đạt được, thuế 10% vẫn giữ nguyên. Một số dòng xe hơi Anh xuất khẩu sang Mỹ được giảm thuế. Thép cũng vậy. Chính quyền Trump dường như còn để ngỏ khả năng thêm nhiều miễn trừ khác
“Đó là mối quan hệ thương mại gần như cân bằng. Trong khi đó, Trung Quốc lại là câu chuyện hoàn toàn khác”, Cutler cho biết trên CNN.
Theo số liệu của Hải quan Trung Quốc công bố, kim ngạch thương mại Mỹ – Trung Quốc đạt 4.898 tỷ nhân dân tệ (668 tỷ USD) năm 2024. Tuy nhiên, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc rất lớn, lên tới 361 tỷ USD.
Gần như không ai kỳ vọng vòng đàm phán đầu tiên này có thể đưa mức thuế Mỹ – Trung quay về như trước nhiệm kỳ hai của Trump. Bessent cũng thừa nhận điều đó trong cuộc phỏng vấn với Fox News: “Tôi nghĩ các cuộc thảo luận cuối tuần này sẽ tập trung vào việc hạ nhiệt căng thẳng, chứ không nhằm đạt được một thỏa thuận thương mại lớn”.
Gần đây, cả hai bên đều tìm cách giảm thiểu tác động kinh tế từ thuế nhập khẩu. Mỹ đã tạm miễn áp thuế đối ứng với thiết bị điện tử, máy tính, đồng thời nới lỏng thuế với ôtô. Trong khi đó, Trung Quốc được cho là vẫn đang miễn thuế nhập khẩu với một số loại dược phẩm, chip và động cơ máy bay từ Mỹ. Reuters cho biết nước này còn lập một “danh sách trắng” các mặt hàng Mỹ được miễn thuế bổ sung.
Ngày 8/5, ông Trump từng nói không cân nhắc hạ thuế để kéo Trung Quốc ngồi vào bàn đàm phán. Tuy nhiên, ngày 9/5, ông lại viết trên mạng xã hội Truth Social rằng “thuế 80% với hàng hoá Trung Quốc có vẻ phù hợp”. Đây được coi là tín hiệu tích cực.
Trong khi đó, giới chức Trung Quốc tỏ ra thận trọng hơn. Họ liên tiếp kêu gọi chính quyền Mỹ “sửa chữa sai lầm” bằng cách hủy bỏ các mức thuế đơn phương. Ngày 8/5, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định nước này “sẽ không hy sinh nguyên tắc để đạt thỏa thuận với Mỹ”.
Susan Shirk – Giáo sư tại Đại học UC San Diego nhận định giới chức Trung Quốc đang hành động có kỷ luật hơn so với các lần đàm phán trước đây với Mỹ: “Họ đang ngờ vực về ông Trump và sẽ rất thận trọng”. Shirk cho rằng điều này đang tạo sức ép đúng hướng lên Tổng thống Mỹ. Bà dự báo Trung Quốc sẽ bày tỏ “thiện chí nhằm giảm làn sóng xuất khẩu, không chỉ sang Mỹ mà còn cả vào các nước khác”.
Với Cutler, kết quả thực tế tốt nhất từ cuộc gặp hôm nay là hai bên đạt được “một lộ trình cho các cuộc tiếp xúc tiếp theo”. Điều quan trọng là việc này có thể tạo đà cho một cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Tập. Ngày 9/5, Tổng thống Mỹ cũng nói rằng có thể cân nhắc gọi cho ông Tập, tùy theo kết quả cuối tuần này.
Ngược lại, kịch bản xấu cũng có khả năng xảy ra, khiến cả hai chính phủ đưa ra những động thái cực đoan hơn. Cả Cutler và Shirk đều nhắc lại cuộc gặp năm 2021 giữa giới chức ngoại giao Mỹ và Trung Quốc tại Alaska. Trong đó, bầu không khí nhanh chóng xấu đi khi quan chức hai bên công khai chỉ trích lẫn nhau bằng lời lẽ gay gắt trước mặt báo giới.
“Điều tồi tệ nhất là một cuộc đối đầu lớn ngay trước truyền thông,” Shirk nói. “Đó chính xác là kiểu cuộc gặp mà ai cũng muốn tránh”, Cutler nói. Ông người từng giữ chức Phó Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời Obama.
Một kịch bản tồi tệ khác sẽ là Mỹ và Trung Quốc “đều giữ lập trường cứng rắn và không tìm được tiếng nói chung để tiến xa hơn”. Khi đó, nguy cơ cuộc chiến thuế nhập khẩu leo thang sẽ càng tăng.
Trên CNBC, Tianchen Xu – nhà kinh tế học cấp cao tại hãng nghiên cứu EIU cho rằng nỗ lực đạt thỏa thuận toàn diện “sẽ cần rất nhiều thời gian và có thể không mang lại kết quả như ý”. Nguyên nhân là cả hai bên đều tỏ ra không sẵn sàng nhượng bộ các vấn đề liên quan đến ưu tiên chiến lược.
“Chúng tôi cho rằng Mỹ và Trung Quốc sẽ khó đạt được điều gì đó tương tự Thỏa thuận thương mại giai đoạn một”, Xu nói.
Tháng 1/2020, hai nước ký thỏa thuận sau hơn một năm đàm phán căng thẳng. Chi tiết thoả thuận thương mại giai đoạn một giữa hai bên được Nhà Trắng công bố dài 86 trang, gồm 8 chương.
Trong đó có quy định về sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc, cam kết Trung Quốc mua ít nhất 200 tỷ USD hàng hoá, dịch vụ của Mỹ trong hai năm sau đó, cũng như không thao túng tiền tệ. Đổi lại, Mỹ giảm thuế với một số hàng hóa của Trung Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh sau đó không đạt được mục tiêu mua sắm do Covid-19 bùng phát.
Hà Thu (theo CNN, Reuters)