Đừng để cú ‘nhấp chuột’ trở thành hành vi vi phạm pháp luật

Dư luận một lần nữa “dậy sóng” trước vụ việc clip, hình ảnh riêng tư, nhạy cảm của một cá nhân bị phát tán. Đây không phải là lần đầu tiên.

Sau vụ việc này, cũng như một số vụ việc trước đây, một lần nữa báo động vấn nạn xâm phạm quyền nhân thân của người khác. Không ít người cho rằng đây là chuyện thường trên mạng, là “hóng drama”, mà không hề ý thức rằng chính họ, bằng một cú nhấp chuột, đang thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

Khi không gian mạng thành một “phiên tòa đạo đức” vô hình

Khi một clip “nóng” xuất hiện, phản ứng đầu tiên của nhiều người là “xin link”, “hóng” và chia sẻ. Nhưng họ quên mất rằng, đằng sau những hình ảnh đó là cuộc đời, danh dự và nhân phẩm của một con người.

Sự việc này biến không gian mạng thành một “phiên tòa đạo đức” vô hình, nơi mỗi người tham gia tự cho mình quyền được “phán xét” mà không cần tuân theo bất kỳ quy chuẩn pháp lý hay đạo đức nào.

Các bình luận khiếm nhã, miệt thị, bôi nhọ không chỉ là những lời nói ảo mà còn là những “viên đạn” thực sự, gây tổn thương tâm lý sâu sắc, hủy hoại uy tín, sự nghiệp, thậm chí đẩy nạn nhân đến những hành vi tiêu cực.

Trong khi đó, các tài khoản mạng xã hội, cuộc đua câu view, câu like đã thản nhiên đăng tải lại nội dung, bất chấp việc đây là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến quyền nhân thân của người khác. Sự tò mò, hiếu kỳ nhất thời, kết hợp với sự thiếu hiểu biết pháp luật, đã biến rất nhiều người dùng mạng xã hội bình thường thành người vi phạm pháp luật.

Ranh giới pháp lý bị “vô tình” vượt qua

Hệ thống pháp luật của nước ta đã quy định rất rõ ràng, chặt chẽ về quyền của cá nhân đối với hình ảnh và đời sống riêng tư. Việc phát tán, bình luận, chia sẻ các nội dung nhạy cảm là hành vi vi phạm pháp luật.

Quyền đối với hình ảnh: Cần nhấn mạnh rằng pháp luật bảo vệ chặt chẽ quyền của cá nhân đối với hình ảnh. Việc sử dụng hình ảnh của người khác phải được sự đồng ý của họ. Việc được phép đăng tải cũng không đồng nghĩa cho phép xâm phạm danh dự, nhân phẩm.

Mọi hành vi sử dụng hình ảnh (ngay cả khi được phép) mà kèm theo các bình luận suy diễn, hoặc kêu gọi “mổ xẻ” đời tư nhằm mục đích bôi nhọ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người trong ảnh, đều là hành vi vi phạm pháp luật và phải bị xử lý.

Quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân: Những hành vi, hoạt động mang tính riêng tư, dù diễn ra ở bất cứ đâu, trong phòng làm việc, nhà riêng…, đều thuộc phạm vi được bảo vệ. Việc tự ý thu thập, đặc biệt là công khai các đoạn clip này (thường bị trích xuất trái phép từ camera an ninh) chính là hành vi xâm phạm vào đời sống riêng tư của cá nhân một cách trái pháp luật.

Xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín: Hành vi vi phạm không chỉ dừng lại ở người đăng tải. Cùng với việc lan truyền clip, các bình luận khiếm nhã, miệt thị, bôi nhọ, sỉ vả nạn nhân chính là hành vi vi phạm Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015 về “Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín”.

Cần lưu ý, mỗi bình luận mang tính xúc phạm là một hành vi vi phạm độc lập. Pháp luật không cho phép bất kỳ ai lấy lý do “phê phán cái xấu” để thực hiện hành vi xúc phạm, làm nhục người khác.

Quy định chế tài nghiêm khắc

Việc phát tán và bình luận khiếm nhã không chỉ là hành vi vi phạm đạo đức hay “cho vui”, hoặc thể hiện mình là người “chuẩn chỉnh”, mà còn có thể cấu thành tội phạm hình sự. Pháp luật quy định những chế tài rất cụ thể và nghiêm khắc mà người vi phạm phải đối mặt, từ hành chính, dân sự đến hình sự.

Xử lý hành chính: Nghị định số 15/NĐ-CP năm 2020 quy định rất rõ, cá nhân có hành vi thu thập, xử lý và sử dụng thông tin của tổ chức, cá nhân khác mà không được đồng ý hoặc sai mục đích; hoặc có hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xúc phạm, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của cá nhân…, có thể bị xử phạt vi phạm hành chính.

Mức phạt đối với những vi phạm này có thể lên đến hàng chục triệu đồng.

Trách nhiệm dân sự: Người bị xâm phạm (nạn nhân trong các clip) có toàn quyền khởi kiện, yêu cầu tòa án buộc người vi phạm phải chấm dứt hành vi vi phạm, gỡ bỏ nội dung, thực hiện xin lỗi, cải chính công khai. Và quan trọng nhất là bồi thường thiệt hại.

Thiệt hại này không chỉ là tổn thất về vật chất (chi phí gỡ bỏ, chi phí luật sư, thu nhập bị mất…), mà còn bao gồm cả một khoản tiền để bù đắp tổn thất về tinh thần khi người bị xâm phạm phải gánh chịu.

Trách nhiệm hình sự: Trong những trường hợp nghiêm trọng, hành vi phát tán không chỉ dừng ở vi phạm dân sự. Hành vi phát tán có thể cấu thành “tội làm nhục người khác” (Điều 155 Bộ luật Hình sự), nếu hành vi đó xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác và được thực hiện bằng phương tiện điện tử (mạng xã hội), hoặc gây hậu quả nghiêm trọng như khiến nạn nhân bị rối loạn tâm thần, tự sát…

Trong trường hợp nếu nội dung bị phát tán được cơ quan giám định có thẩm quyền kết luận là “văn hóa phẩm đồi trụy”, người phát tán có thể bị truy cứu “tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy” (Điều 326 Bộ luật Hình sự).

Trong một số trường hợp, hành vi này còn có thể bị xem xét xử lý về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” (Điều 331 Bộ luật Hình sự) khi việc phát tán có mục đích, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, xâm phạm lợi ích hợp pháp của tổ chức (như một trường học, một cơ quan), cá nhân.