Đề xuất lập lực lượng cứu trợ nhân dân

Thảo luận tình hình kinh tế xã hội tại Quốc hội sáng 29/10, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Phó đoàn Hải Phòng) cho biết trong những tháng đầu năm 2025, cả nước đã xảy ra 16 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, hơn 200 vụ sạt lở đất, gây thiệt hại hàng nghìn hecta hoa màu. Những con số này không chỉ phản ánh sức tàn phá của thiên tai mà còn cho thấy hạn chế trong khả năng ứng cứu tại chỗ.

Hiện Việt Nam có Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cấp xã, song lực lượng này mỏng, hoạt động kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn và trang thiết bị, chưa đáp ứng yêu cầu ứng cứu nhanh trong điều kiện thời tiết cực đoan. “Đã đến lúc cần thành lập lực lượng cứu trợ nhân dân – một mạng lưới cứu hộ cơ sở được huấn luyện, trang bị kỹ năng cơ bản, phối hợp cùng lực lượng chuyên trách khi có thiên tai”, bà Nga nói, nhấn mạnh đây không chỉ là lực lượng tình nguyện mà còn là thành tố quan trọng trong chiến lược phòng thủ dân sự và thích ứng biến đổi khí hậu quốc gia.

Theo bà, Nhật Bản sau thảm họa kép năm 2011 đã xây dựng mạng lưới đội cứu hộ cộng đồng phủ khắp 80% địa phương; Philippines cũng có lực lượng tương tự ở từng làng, được huấn luyện sơ cứu, cứu hộ và hướng dẫn sơ tán. Nhờ đó, tỷ lệ thương vong do thiên tai giảm rõ rệt, người dân chủ động hơn, không còn tâm lý ỷ lại. “Việt Nam có thể học tập mô hình này, nhất là khi thiên tai xảy ra ngày càng dồn dập và khó lường”, bà nói.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Phó chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Đà Nẵng) nêu thực trạng chỉ trong vài tuần qua, đất nước liên tiếp gánh chịu bão lũ, thiên tai. Tháng trước, mưa lũ kéo dài gây thiệt hại nặng tại nhiều tỉnh phía Bắc; chưa kịp khắc phục hậu quả thì những ngày qua, miền Trung lại ngập sâu, nhiều khu dân cư bị chia cắt, hàng nghìn người phải di dời khẩn cấp.

Theo bà Trinh, nếu trước đây thiên tai dữ dội chủ yếu xảy ra ở miền Trung thì nay, vòng xoáy bão lũ và sạt lở đã lan rộng ra khu vực Trung du, miền núi phía Bắc, với tần suất dày hơn, cường độ mạnh hơn và mức độ tàn phá nghiêm trọng hơn. “Những hình ảnh bản làng bị vùi lấp, tuyến đường bị đứt gãy, người dân oằn mình trong nước lũ một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo thiên tai không còn là hiện tượng bất thường, mà đã trở thành thách thức thường trực của quốc gia”, bà nói.

Trong khi các lực lượng cứu hộ vẫn ngày đêm nỗ lực giúp dân, bà cho rằng điều đất nước cần hơn bao giờ hết là phải nhìn lại cách đánh giá tác động môi trường, rà soát quy hoạch và quản lý phát triển hạ tầng dân cư sao cho phù hợp với quy luật tự nhiên. “Thực tế cho thấy thiên tai miền núi là hiệu ứng cộng hưởng giữa tự nhiên và con người”, bà nhận định, dẫn chứng nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng bắt nguồn từ hoạt động mở đường, khai thác đất đá, xây dựng thủy điện… Những tác động này làm suy yếu lá chắn sinh thái, phá vỡ cấu trúc địa chất mong manh của vùng núi, “biến mỗi trận mưa lớn thành phép thử khốc liệt cho sức chịu đựng của thiên nhiên”.

Bà Trinh cho rằng cần xem thiên tai không chỉ là biến cố khí hậu mà còn là hệ quả tích lũy của quá trình khai thác thiếu kiểm soát, đi ngược quy luật tự nhiên. Vì vậy các cơ quan phải có cơ chế đánh giá tổng thể, liên ngành và theo chuỗi thời gian về tác động cộng hưởng giữa xây dựng, khai thác và quy hoạch dân cư với cân bằng sinh thái. Đây cần là điều kiện bắt buộc trước khi phê duyệt các dự án vùng núi.

Bà đồng thời đề nghị Chính phủ xây dựng bản đồ cảnh báo sạt lở, thiên tai miền núi, công khai cho chính quyền và người dân để chủ động ứng phó. Bà cũng nhấn mạnh mọi công trình xây dựng ở vùng núi phải được thiết kế đủ sức chống chịu thiên tai.

PGS Trần Hoàng Ngân (đoàn TP HCM) bày tỏ “rất đau lòng” khi người dân nhiều địa phương phải chống chọi với bão lũ, sạt lở trong những ngày qua. Ông đề xuất Chính phủ trình Quốc hội gói tài chính khẩn cấp, bao gồm tăng bội chi và chi ngân sách vượt dự toán, nhằm hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai.

Theo ông, Chính phủ còn dư địa để thực hiện do bội chi ngân sách giai đoạn 2021-2025 mới ở mức 3,2% GDP, thấp hơn kế hoạch 3,6%. Gói hỗ trợ này, theo ông Ngân, sẽ giúp sửa chữa hạ tầng bị hư hại và mang lại hạnh phúc thiết thực cho người dân.

Đại biểu Tô Ái Vang (Phó đoàn Cần Thơ) cũng đề nghị Chính phủ rà soát, đánh giá hạ tầng giao thông tại các địa phương bị ảnh hưởng bởi mưa bão, sạt lở; sớm có phương án bổ sung ngân sách để khắc phục, đồng thời hỗ trợ người dân chủ động ứng phó với hạn hán và thiên tai.

Theo báo cáo của Văn phòng Ban chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia, đến sáng nay, mưa lũ tại miền Trung đã làm 9 người chết, 5 người mất tích, trong đó Đà Nẵng có 6 người chết, 4 người mất tích; Huế 1 người chết, 1 người mất tích; Quảng Ngãi 2 người chết. Hiện 32/40 xã, phường của Huế với 35.000 hộ dân và 39 xã, phường của Đà Nẵng với 75.000 hộ đang bị ngập sâu, chia cắt.

Trước đó giữa tháng 10, bão Matmo gây mưa lũ làm 18 người chết, 16 người bị thương; hơn 33.600 ha hoa màu, gần 1.500 ha cây ăn quả và 1,3 triệu con gia cầm bị thiệt hại. Thái Nguyên chịu thiệt hại nặng nhất với hơn 12.200 tỷ đồng, tiếp đến là Cao Bằng 2.000 tỷ, Bắc Ninh 1.670 tỷ và Lạng Sơn 1.050 tỷ.

Vũ Tuân – Anh Tú