Chính phủ đề xuất quy định đất hiếm là “tài nguyên chiến lược đặc biệt”, việc thăm dò, khai thác và chế biến phải có sự chỉ định, quản lý thống nhất của Nhà nước, không phân cấp cho địa phương.
Chiều 14/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Địa chất và Khoáng sản. Một trong những chính sách lớn của dự thảo là siết chặt quản lý đất hiếm nhằm bảo đảm quốc phòng, an ninh và phục vụ phát triển bền vững.
Theo tờ trình, đất hiếm sẽ được coi là tài nguyên chiến lược đặc biệt, chỉ được điều tra, thăm dò, khai thác và chế biến theo chiến lược quốc gia. Hoạt động này phải do các tổ chức, doanh nghiệp được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép thực hiện; tuyệt đối không xuất khẩu thô. Nhà nước sẽ đầu tư điều tra địa chất, đánh giá và thăm dò, bảo đảm việc khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả.
Quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết đất hiếm giữ vai trò chiến lược trong nhiều ngành công nghiệp then chốt như chip và bán dẫn, năng lượng, công nghệ quốc phòng, pin xe điện, hợp kim, vật liệu mới, máy bay và phương tiện không người lái. Nhu cầu đất hiếm toàn cầu dự kiến tăng mạnh trong thập kỷ tới cùng sự phát triển của công nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo.
Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 đã quy định nguyên tắc khai thác khoáng sản chiến lược gắn với hiệu quả kinh tế – xã hội và bảo vệ môi trường, song Chính phủ cho rằng cần có cơ chế riêng cho đất hiếm – loại tài nguyên đang tác động mạnh đến an ninh, quốc phòng và quan hệ quốc tế.
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhận định trữ lượng đất hiếm là lợi thế cạnh tranh lớn của Việt Nam, khi nhiều lĩnh vực công nghệ cao như chất bán dẫn, máy tính lượng tử đều phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu này. Bà đề nghị quy định cụ thể phương pháp đánh giá, khai thác, chế biến để tránh thất thoát tài nguyên và ngăn chặn vi phạm.
Phó thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Phó thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định quan điểm của Chính phủ là đưa đất hiếm thành khoáng sản chiến lược, có cơ chế quản lý riêng gắn với an ninh – quốc phòng. Các quy định sẽ cụ thể từ khâu thăm dò, khai thác đến chế biến, xuất nhập khẩu công nghệ và kết thúc dự án. Nhà nước sẽ giao một cơ quan Trung ương đủ năng lực, trình độ và công nghệ chịu trách nhiệm quản lý thống nhất.
Dự án Luật dự kiến được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10.
Sơn Hà