Nghệ AnTrước khi trở thành nông dân xuất sắc với trang trại gà 23.000 con, ông Trần Xuân Sơn suýt phá sản, phải bán đôi hoa tai cưới của vợ để lấy tiền mua cám.
Năm 2000, sau khi cưới vợ, ông Trần Xuân Sơn, lúc này 28 tuổi, theo người dân ở Nghĩa Hưng (trước đây thuộc huyện Nghĩa Đàn), trồng 4-5 sào mía bán cho Nhà máy đường Nghệ An. Vào vụ thu hoạch, tiền bán mía đủ nuôi gia đình, song ông phân tích ruộng mình ít, trong khi nhiều hộ trong xã sở hữu 2-3 ha, nếu theo nghề lâu dài thì nguy cơ sẽ tụt lại phía sau.
“Tôi muốn bứt phá, tìm hướng đi khác biệt để tạo lập cơ nghiệp”, ông Sơn kể.
Năm 2001, trong một lần xuống thị xã Thái Hòa cũ, ông Sơn ghé hiệu sách, tình cờ nhìn thấy cuốn Kỹ thuật chăn nuôi gà. Đọc vài phút, ông nghĩ thầm “À, cũng được đấy chứ”. Một lần xuống nhà em họ ở TP Vinh chơi, nghe giới thiệu gần đó có trại gia cầm lớn làm ăn khấm khá, ông đến xem và mua luôn 100 gà giống (gà cỏ) về nuôi.
Không có vốn lẫn kinh nghiệm, lứa đầu tiên gà chết gần một nửa. Hàng xóm bảo “gà công nghiệp thế này ai ăn”, thương lái thì chê khó bán. Bà Nguyễn Thị Lương, vợ ông Sơn, buồn rầu sau mỗi lần dọn chuồng, khuyên chồng nên chuyển sang nuôi lợn, bởi nuôi gà toàn thấy chết, nguy cơ nợ nần chồng chất.
Ông Trần Xuân Sơn, 57 tuổi, cười hiền khi kể về hành trình khởi nghiệp nuôi gà. Ảnh: Đức Hùng
Nhưng ông Sơn ôm bà Lương động viên, bảo lứa đầu chưa có kinh nghiệm, nhưng lứa tiếp theo chắc chắn sẽ khác. Đợt tái đầu tư lần hai, ông nói dối sẽ mua 50 con gà về nuôi vì sợ vợ lo lắng, nhưng đến trại ông mua luôn 200 con, trả một ít tiền, còn lại xin khất nợ.
Nhờ rút kinh nghiệm từ lần trước, 200 con gà sau 4 tháng chỉ hao hụt 10 con, ông bán lãi khoảng 7 triệu đồng – số tiền được xem là cả một gia tài đối với vợ chồng trẻ. Người dân và thương lái trong vùng bắt đầu biết đến trại gà của ông Sơn, họ khen thịt gà ngon, không còn chê nữa.
Thấy có lãi, ông bắt đầu có ý định làm lớn, vài tháng sau cải tạo chuồng trâu thành chuồng gà, tăng số lượng từ 200 lên 500 con. Tuy nhiên, càng làm càng thiếu vốn. Tài sản giá trị nhất trong nhà chỉ là chiếc xe đạp Thống Nhất, ông nhờ người họ hàng làm cán bộ ngân hàng vay hộ 5 triệu đồng mua cám cho gà ăn.
Trong lúc bế tắc, nhìn thấy đôi hoa tai vợ đang đeo – kỷ vật của bà ngoại tặng khi cưới – ông động viên vợ “cho mượn”, đem ra tiệm vàng bán lấy tiền mua thức ăn cho gà, hứa sau một đến hai vụ sẽ mua lại. “Khi vợ đồng ý tôi rất mừng, nhưng lại thương bà ấy vì phải bán kỷ vật thiêng liêng”, ông kể.
Giá vàng thời điểm đó là 460.000 đồng một chỉ, đôi hoa tai hơn hai chỉ, bán được hơn một triệu đồng, đủ để ông mua cám cho gà ăn trong 1-2 tháng. Đôi hoa tay giúp trại gà cầm cự trong giai đoạn thiếu thốn, bởi ông không biết bấu víu vào đâu. Ba năm đầu, trại gà phát triển, nuôi đến 800 con gà mái đẻ trứng, bắt đầu cho lãi cao.
Dù hứa với vợ sẽ chuộc lại trang sức trong vài tháng, nhưng phải đến năm thứ ba ông mới thực hiện. Lần này bà Lương đổi ý, không mua vàng ta nữa mà mua vàng tây cho rẻ. Khi thấy chồng đưa đôi hoa tai mới bằng vàng tây về, bà nói đùa: “Từ nay về sau nếu có thua lỗ cũng không bán nữa”.
Đang trên đà phát triển, ông Sơn chịu thiệt hại lớn khi dịch cúm gia cầm bùng phát cuối năm 2004. Theo quy định của chính quyền, trong bán kính 3 km xung quanh ổ dịch, gà bị buộc tiêu hủy. Sợ mất trắng, ông đưa đàn gà gần 1.000 con lên gửi trong trang trại giữa rừng, cách khu dân cư hơn 5 km.
“Chạy dịch” thành công, nhưng trong suốt hai tháng, trứng và gà thịt không bán được, ông lại thiếu vốn mua thức ăn. Thấy trứng quá nhiều nhưng không thể bán, ông cùng vợ bám trại, hàng ngày luộc trứng rồi trộn đều với sắn, ngô, khoai… làm thức ăn cho gà, nhờ vậy tiết kiệm được chi phí.
Ông Sơn đang chăm sóc gà trong trang trại. Ảnh: Đức Hùng
Đầu năm 2005, khi hết dịch, ông gặp may khi giá trứng tăng vọt lên 3.000 đồng một quả. Nhờ lượng trứng lớn từ đàn gà gần 1.000 con, trong khoảng nửa năm ông thu lời lớn, gỡ gạc được vốn, có thêm kinh phí đầu tư.
Giai đoạn 2005-2013, quy mô trang trại phát triển nhanh, thường xuyên nuôi 3.000 con gà lai Ai Cập. Ông Sơn không chỉ bán trứng mà còn nhân giống, mở rộng thị trường khắp tỉnh. Đến năm 2014, khi chính quyền có chủ trương dồn điền đổi thửa, gia đình có vài thửa ruộng nằm rải rác nên ông đi thương lượng với người dân để đổi, nhằm tập trung đất sản xuất. Cuối cùng, ông có thêm 0,6 ha để xây trang trại tập trung.
Có thêm đất, ông đầu tư hơn 3 tỷ đồng xây chuồng trại khép kín, nuôi 8.000 con, rồi lắp đặt hệ thống điều hòa, chuồng lạnh. Những năm sau, ông chi thêm 4 tỷ đồng xây trại 9.000 con, đầu tư 300 triệu đồng lắp điện mặt trời để chống rủi ro mất điện.
Nhưng thị trường cũng không ít lần thử thách. Đầu năm 2024, giá trứng rẻ, mỗi vạn trứng lỗ 3,5 triệu đồng, có tháng trang trại lỗ tới 300 triệu đồng. Song ông Sơn vẫn bình thản, bởi lúc này đã có vốn xoay vòng. Ông cho rằng tâm lý nông dân thường chán nản, khi gặp khó sẽ bỏ nghề, ai kiên trì bám trụ, đến lúc thị trường hồi phục thì thắng.
Hiện ông Sơn sở hữu trang trại diện tích hơn 7.000 m2, trong đó có 2.300 m2 chuồng trại, quy hoạch cách khu dân cư 300 m. Tổng đàn gà 23.000 con, gồm 17.000 con gà mái đẻ và 6.000 con gà hậu bị. Sản lượng trứng mỗi ngày 12.000-13.000 quả, đạt tiêu chuẩn VietGAP, chất lượng OCOP 3 sao.
Tổng doanh thu từ chăn nuôi gà đẻ lấy trứng và gà thịt đạt 11 tỷ đồng mỗi năm, lợi nhuận sau chi phí khoảng 1,2 tỷ đồng. Cơ sở tạo việc làm cho 4 lao động thường xuyên, lương 5,5 triệu đồng/tháng, và 10 lao động thời vụ.
Công nhân thu hoạch trứng gà tại trang trại của ông Sơn. Ảnh: Đức Hùng
Ông Sơn chia sẻ luôn giữ triết lý “làm ăn không được gian dối, thất đức”. “Bán đắt hơn một đồng thì được, nhưng không bao giờ được phép cân điêu, đếm sai. Trứng thiếu hôm nay thì mai phải bù. Giữ chữ tín thì thị trường mới mở rộng”, ông nói. Hiện mỗi năm trang trại bán khoảng 25 tấn thịt gà, song ông chủ động nhường bớt thị phần cho bà con trong vùng, tập trung vào trứng thương phẩm.
Ngoài hệ thống trang trại hiện đại, ông cũng xây được nhà hai tầng kiên cố ở xã Nghĩa Hưng, sắm ôtô đi lại, kinh tế gia đình khấm khá. Hai con gái đầu đã lấy chồng, có công việc ổn định, con trai út đang học lớp 10.
Bà Nguyễn Thị Lương cho hay nhiều lần thua lỗ nhưng luôn thấy sự lạc quan, kiên cường hiếm có ở chồng. “Ông ấy bảo kinh doanh khi lời khi lỗ là bình thường. Nó giống như sóng biển, vỗ vào bờ rồi rút ra, nhưng lại có đợt sóng khác quay lại cao hơn. Tôi thấy rất đúng”, bà kể.
Hiện nay ông Sơn chuẩn bị hồ sơ nâng hạng sản phẩm trứng gà OCOP từ 3 sao lên 4 sao, hướng tới mở rộng thị trường ở nhiều tỉnh. Đầu tháng 9, khi được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam công nhận danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc 2025, ông Sơn khá bất ngờ bởi “giữa hàng triệu nông dân, mình chỉ là một hạt cát nhỏ bé”. Điều ông nhớ nhất trong hành trình lập nghiệp là việc bán đôi hoa tai cưới đã đổi lấy một cơ nghiệp bền vững.
Lãnh đạo Hội Nông dân xã Nghĩa Hưng đánh giá ông Trần Xuân Sơn là tấm gương nông dân vượt khó, dám nghĩ dám làm. “Từ hai bàn tay trắng, ông đã gây dựng trang trại hàng chục nghìn con gà với doanh thu tiền tỷ, tạo việc làm cho nhiều lao động và chia sẻ kinh nghiệm giúp các hộ khác vươn lên”, vị này nói.
Đức Hùng