Tại Hội nghị, Tiến sĩ nguyễn Văn Điệp (Phó giám đốc Học viện Tòa án) chia sẻ với cán bộ về một số kỹ năng tham gia tố tụng của Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành.
Theo Tiến sĩ Điệp, Trợ giúp pháp lý (TGPL) là một chính sách quan trọng nhằm đảm bảo quyền tiếp cận công lý cho những người có hoàn cảnh khó khăn, góp phần thực hiện quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp.
Luật Trợ giúp pháp lý 2017 (hiệu lực từ 1/1/2018) cùng các văn bản hướng dẫn đã tạo khung pháp lý mới, mở rộng phạm vi đối tượng và hoàn thiện chế độ tổ chức nhằm nâng cao chất lượng, tính chuyên nghiệp của dịch vụ TGPL.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai đã bộc lộ những vướng mắc cần sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và các thay đổi xã hội – kinh tế, chuyển đổi số và xu hướng xã hội hóa dịch vụ pháp lý.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Điệp cho hay, Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên của Trung tâm TGPL Nhà nước nếu tham gia tố tụng với tư cách là người bào chữa cho người bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố; người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; người bị bắt; bị tạm giữ; bị can; bị cáo;… có trách nhiệm sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết xác định họ vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, trách nhiệm dân sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Tương tự, Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên của Trung tâm TGPL nhà nước, nếu tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại; nguyên đơn dân sự; bị đơn dân sự;… cũng phải có trách nhiệm sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết khách quan của vụ án nhằm bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp mà mình được phân công giúp đỡ.
Tiến sĩ Điệp đánh giá, thành công của Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên tham gia tố tụng phụ thuộc vào nhiều yếu tố (kỹ năng): Giao tiếp, trao đổi với người bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố; người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; người bị bắt; người bị tạm giữ; bị can; bị cáo; khả năng thẩm tra, xác minh thu thập chứng cứ; gặp gỡ người làm chứng; nghiên cứu hồ sơ, tiếp xúc với các cơ quan và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng; chuẩn bị luận cứ bào chữa, luận cứ bảo vệ; thực hiện hoạt động tranh tụng trong quá trình tham gia bào chữa, bảo vệ; thể hiện kỹ năng hùng biện tại phiên tòa…vv.
Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên với tư cách là người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp tham gia vào quá trình giải quyết vụ án hình sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL. Thời điểm tham gia của Trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên có thể ở các thời điểm khác nhau.
Sau khi có thông báo bào chữa, bảo vệ, Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên tham gia vào các hoạt động trợ giúp mà luật định. Nếu vụ án đã được khởi tố vụ án, khởi tố bị can, họ sẽ tham gia vào các hoạt động trợ giúp trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
“Điều tra vụ án hình sự là hoạt động tố tụng do Cơ quan điều tra tiến hành nhằm phát hiện, thu thập chứng cứ chứng minh tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội để đề nghị hoặc không đề nghị Viện kiểm sát truy tố. Trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên tham gia tố tụng trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can là người được trợ giúp pháp lý. Thực tiễn cho thấy sự tham gia của Trợ giúp viên pháp lý, của luật sư vào giai đoạn điều tra sẽ góp phần hạn chế các vi phạm pháp luật, góp phần làm cho hoạt động điều tra được tiến hành khách quan, toàn diện, chính xác và đúng theo quy định của pháp luật”, Tiến sĩ Điệp bày tỏ.
Trong giai đoạn điều tra, Tiến sĩ Nguyễn Văn Điệp cho rằng, Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên cần thực hiện một số kỹ năng, như: Làm thủ tục tham gia tố tụng trong vụ án hình sự; tham gia vào hoạt động hỏi cung bị can; lấy lời khai của người bị tạm giữ, người bị hại, người làm chứng để tìm hiểu sự thật khách quan của vụ án; gặp, trao đổi với bị can là người được trợ giúp (để nắm vững và củng cố các chứng cứ chứng minh người được trợ giúp pháp lý là vô tội hay tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, trách nhiệm dân sự cho họ; hiểu được mong muốn, nguyện vọng của họ; giải thích pháp luật, chuẩn bị tâm lý cho người được trợ giúp; thống nhất định hướng bào chữa, bảo vệ cho người được trợ giúp pháp lý)…
