Trang trại lắp điện mặt trời trên cùng diện tích canh tác có thể đạt lợi nhuận hàng năm trên một tỷ đồng mỗi ha, theo khảo sát chuyên gia.
Đây là kết quả đánh giá, phân tích các mô hình điện mặt trời nông nghiệp (APV) điển hình tại Việt Nam do Viện Nghiên cứu Thị trường và Thể chế Nông nghiệp (AMI) và Viện Môi trường Nông nghiệp thực hiện.
Cụ thể, hiệu quả kinh tế của các dự án APV triển khai từ 2019 đến nay khá đa dạng. Trong đó, những trang trại công nghệ cao có thể đạt lợi nhuận hàng năm trên 1 tỷ đồng mỗi ha trong trường hợp tự sản tự tiêu và diện tích lắp pin mặt trời bằng diện tích đất canh tác.
Lợi nhuận cải thiện đến từ việc tiết kiệm chi phí năng lượng và tăng năng suất. Hệ thống pin mặt trời được bố trí phù hợp giúp giảm nhiệt độ bên dưới, tăng năng suất của hầu hết loại vật nuôi và một số cây trồng ưa bóng.
Khảo sát tại miền Trung và Tây Nguyên của AMI cho biết nhiệt độ dưới mái pin mặt trời giảm đến 6-7°C ở khu vực trồng nấm và 1-3°C trong chăn nuôi, giúp vật nuôi giảm căng thẳng nhiệt, tăng sức khỏe, năng suất và giảm chi phí thức ăn.
Ví dụ, tại Khánh Hòa, mô hình “gà hạnh phúc” mang lại lợi nhuận cao hơn 20-30% so với phương pháp truyền thống. Ở Đăk Lăk, sản lượng nấm tăng 15-20% nhờ điều kiện vi khí hậu ổn định hơn.
Một trang trại lắp pin mặt trời trên mái. Ảnh: AMI
Điện mặt trời nông nghiệp đang là xu hướng thế giới. Hãng thông tin thị trường thương mại hóa công nghệ SkyQuest (Mỹ) cho biết APV toàn cầu đạt quy mô 5 tỷ USD năm ngoái và dự báo tăng 4 lần, lên 21,02 tỷ USD vào 2032. Tăng trưởng này đến từ áp lực quỹ đất canh tác thu hẹp trong khi nhu cầu điện sạch tăng.
Nhiều nước như Nhật Bản, Đức hay Hàn Quốc đã ban hành các chính sách tích hợp, vừa quản lý tỷ lệ che phủ pin mặt trời trên đất canh tác, vừa hỗ trợ kỹ thuật, tín dụng và thương mại carbon cho nông dân.
Theo AMI, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để ứng dụng và nhân rộng mô hình điện mặt trời nông nghiệp nhằm giải quyết đồng thời bài toán năng lượng sạch và phát triển nuôi trồng bền vững.
Một số điều kiện thuận lợi đang hội tụ. Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có bức xạ mặt trời cao nhất Đông Nam Á, đặc biệt ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với đó, nền nông nghiệp lớn vốn tạo điều kiện thuận lợi để tích hợp các dự án APV.
Về chính sách, cơ chế giá FIT, cam kết giảm phát thải và định hướng phát triển năng lượng tái tạo đến 2045 tạo nền tảng quan trọng. Quy hoạch điện VIII được phê duyệt khuyến khích mô hình tự sản – tự tiêu đến năm 2030, giúp nông dân và doanh nghiệp làm quen, giảm rủi ro tài chính trước khi mở rộng sang mô hình hòa lưới điện quốc gia sau năm 2030, theo AMI.
Dù vậy, thách thức cũng đáng kể. Rào cản lớn nhất là chi phí đầu tư ban đầu cao, ước tính trên 10 tỷ đồng cho công suất 1 MWp. Nông dân và hợp tác xã thường thiếu vốn và khó tiếp cận vay ở giai đoạn đầu.
Khung pháp lý về sử dụng đất kép cho nông nghiệp – năng lượng vẫn đang chờ hoàn thiện, khiến nhà đầu tư e ngại. Ngoài ra, dữ liệu khoa học về các loại cây trồng, vật nuôi phù hợp với mô hình điện mặt trời nông nghiệp chưa đầy đủ. Năng lực kỹ thuật lắp đặt, vận hành và bảo trì còn hạn chế.
Theo AMI, điều then chốt để mở khóa tiềm năng cho điện mặt trời nông nghiệp là khung pháp lý rõ ràng, thúc đẩy nghiên cứu và tạo ra các chính sách khuyến khích phù hợp để doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân cùng tham gia.
Hôm 9/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) khởi động Dự án “Canh tác nông nghiệp kết hợp Điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV).
Dự án sẽ tập trung triển khai ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, đặt mục tiêu có ít nhất 10 mô hình thí điểm giai đoạn 2025-2027. Agri-PV kỳ vọng giúp nông dân tăng thu nhập, cải thiện kết nối thị trường, khả năng tiếp cận tài chính và nâng cao giá trị các chuỗi nông nghiệp.
Viễn Thông