Ông Nguyễn Minh Anh (bìa phải) và ông Nguyễn Cao Trí tại hội thảo – Ảnh: THUẬN VĂN
Tại hội thảo, thẩm phán Trần Minh Anh (TAND Khu vực 1, TP.HCM) cho biết trong bối cảnh các vụ việc thụ lý ngày càng gia tăng về số lượng và mức độ phức tạp, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác giải quyết án đã và đang được Tòa án nhân dân khu vực 1 xây dựng thành một dự án mang tính chiến lược, giải quyết một cách thiết thực các vấn đề đặt ra cả về thời gian, độ chính xác và khả năng bảo mật.
AI giúp thẩm phán giải quyết án nhanh
Từ đầu năm 2024, Tòa án nhân dân quận 1 (nay là khu vực 1, TP.HCM) đã phát triển thành công và đi vào vận hành ổn định hệ thống quản lý thông tin nội bộ tòa án, đưa quy trình quản lý và làm việc, quản trị sang môi trường số hóa hoàn toàn.
Hệ thống AI mà Tòa án nhân dân khu vực 1 xây dựng có khả năng đáp ứng chuyên sâu các yêu cầu mang tính nghiệp vụ của tòa án như xử lý tức thời khối lượng tài liệu lớn, tự động đánh bút lục, tóm tắt tài liệu, phân tích và tra cứu hồ sơ bằng việc đặt câu hỏi, làm mờ các phần thông tin mật, nhạy cảm, tương tác bằng giọng nói, ra lệnh tìm kiếm, đề xuất hướng giải quyết và căn cứ pháp lý vụ án…
Một trong những điểm vượt trội của hệ thống AI tại Tòa án nhân dân khu vực 1 là việc sử dụng mô hình ngôn ngữ lớn mã nguồn mở, do chính đội ngũ công nghệ của tòa xây dựng và “huấn luyện” với nguồn dữ liệu số hóa tại đây là nguồn để AI học tập.
Điều này giúp AI hiểu đúng, diễn giải chính xác các thuật ngữ và logic pháp lý đặc thù sao cho phù hợp nhất với mô hình pháp lý Việt Nam.
Toàn bộ hệ thống được triển khai trên máy chủ nội bộ tại Tòa án nhân dân khu vực 1, không có nguy cơ rò rỉ ra bên thứ ba.
Ông Nguyễn Cao Trí (chuyên gia công nghệ thông tin, thành viên ban chuyển đổi số Tòa án nhân dân khu vực 1) khẳng định việc nghiên cứu AI giúp cho thẩm phán nghiên cứu hồ sơ thuận tiện hơn chứ không thay thẩm phán đưa ra quyết định.
Ông Trí cho biết hệ thống AI của Tòa án nhân dân khu vực 1, TP.HCM được xây dựng trên hệ thống chứng cứ, không cho phép AI suy diễn và chỉ mang tính chất phục vụ cho việc xét xử. Thẩm phán có thể dùng giọng nói để hỏi AI, việc giải quyết án của thẩm phán sẽ đỡ mất thời gian hơn.
Ông Ngô Hữu Phước – Ảnh: THUẬN VĂN
Không nên có luật “cứng” cho AI
Tại hội thảo, PGS.TS Ngô Hữu Phước, Phó trưởng khoa phụ trách khoa luật kinh tế, Trường ĐH Kinh tế – Luật, đã giới thiệu cách tiếp cận AI của nhiều quốc gia trên thế giới. Trong đó, EU tiên phong toàn cầu với đạo luật AI.
Tuy nhiên, tại Mỹ, cấp liên bang không ban hành đạo luật toàn diện về AI mà ban hành luật sáng kiến về AI, tạo khuôn khổ pháp lý để huy động nguồn lực, đảm bảo Mỹ dẫn đầu trong cuộc cách mạng AI toàn cầu.
Song ở cấp tiểu bang thì ngày càng tích cực trong việc ban hành luật riêng về AI. Đến tháng 7-2025, 38 bang đã ban hành gần 100 văn bản pháp luật liên quan đến AI, trải rộng từ quản lý nội dung giả mạo (deepfake), ứng dụng AI trong tuyển dụng, đến trách nhiệm pháp lý khi sử dụng AI trong khu vực công.
Trong khi đó, Trung Quốc ban hành các đạo luật cơ bản luật an ninh mạng (2017), luật an ninh dữ liệu (2021), luật bảo vệ thông tin cá nhân (2021), tạo nền tảng cho việc tuân thủ về dữ liệu và an ninh mạng trong các ứng dụng AI…
Từ thực tiễn của các nước, ông Phước cho rằng Việt Nam không nên ban hành luật riêng về AI. Vì hệ sinh thái AI còn non trẻ, chưa đủ độ “chín” để luật hóa.
Ngoài ra, việc ban hành luật về AI khó đảm bảo tính linh hoạt trước thay đổi nhanh của công nghệ. Luật luôn “lạc hậu” so với công nghệ, AI biến đổi rất nhanh, đặc biệt là AI phái sinh; việc ban luật có thể dẫn đến nguy cơ tụt hậu, lỗi thời nhanh, gây khó khăn cho doanh nghiệp lẫn quản lý.
Theo ông Phước, Việt Nam có thể ban hành khung đạo đức AI; Sandbox AI cho thử nghiệm; sửa đổi, bổ sung hệ sinh thái pháp luật hiện hành.