Ông Bùi Hòa An – Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM – chủ trì hội thảo – Ảnh: THU DUNG
Sáng 7-10, Sở Xây dựng TP.HCM tổ chức Hội thảo báo cáo kết quả nghiên cứu vùng phát thải thấp (Low Emission Zone – LEZ); lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ phương tiện giao thông thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM.
Từ 2025, hạn chế xe xăng, dầu không đạt chuẩn tại khu trung tâm và Cần Giờ
Theo đơn vị tư vấn, sau sáp nhập, TP.HCM với quy mô dân số 14 triệu dân đang đối mặt với áp lực, nguy cơ ô nhiễm từ hoạt động giao thông. Hơn 1 triệu ô tô và 7,3 triệu xe máy hoạt động (đóng góp 88% NOx, 99% CO, 79% SO2 và 88% bụi tổng phát thải); nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình đạt 31 μg/m³ – gấp 6 lần khuyến cáo WHO.
Từ đó có thể gây thiệt hại kinh tế trên 3 nghìn tỉ đồng/năm (0,25% GRDP), và số ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí hằng năm cao hơn tử vong do tai nạn giao thông.
Trên cơ sở đó, đơn vị tư vấn đề xuất triển khai lập vùng phát thải thấp ở khu vực trung tâm TP.HCM. Khu vực này giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính, cùng với khu vực tuyến đường Rừng Sác (Cần Giờ).
Vùng phát thải thấp ở khu vực trung tâm TP.HCM. Khu vực này giới hạn bởi 15 cây cầu và hàng chục tuyến đường chính – Nguồn: Sở Xây dựng TP.HCM
Cụ thể, hạn chế hoặc cấm hoạt động của nhóm xe phát thải cao, ví dự như xe tải chiếm khoảng 40% tổng phát thải; xe máy không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2; xe ô tô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4. Còn với xe năng lượng xanh thân thiện môi trường, xe ưu tiên… được cấp phép đi lại khu vực này.
Lộ trình đề xuất triển khai bắt đầu từ năm 2026 với việc hạn chế hoạt đông xe kinh doanh chạy xăng, dầu không đạt chuẩn. Lúc này, TP.HCM cũng thí điểm hạn chế xe dưới chuẩn đi đường Rừng Sác (đoạn từ phà Bình Khánh đến đường Duyên Hải).
Giai đoạn 2027 – 2030, thành phố kiểm định khí thải xe máy trên diện rộng. Thông qua kiểm định, xe ô tô, xe máy không đạt chuẩn bị hạn chế vào khu trung tâm. Sau đó mở rộng vùng hạn chế đến xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An.
Cho đến năm 2031, vùng phát thải thấp dự kiến mở rộng ra phạm vi vành đai 1, bao quanh bởi các tuyến Phạm Văn Đồng – vòng xoay Nguyễn Thái Sơn – ngã tư Bảy Hiền – Hương Lộ 2 – Nguyễn Văn Linh.
Đến năm 2032, các đơn vị nâng cao tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho toàn bộ xe cộ ra vào vùng phát thải thấp.
Để kiểm soát, các đơn vị kiến nghị Bộ Xây dựng sớm bổ sung biển báo “Vùng phát thải thấp” vào Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu đường bộ. Khi triển khai, TP.HCM bố trí biển báo chuyên dụng “LEZ” tại các lối vào và lối ra, kết hợp vạch kẻ đường có ký hiệu “LEZ” để thông tin rõ ràng cho người lái xe đi đúng.
Đề án cũng thông tin việc lắp đặt 58 camera nhận dạng biển số (ANPR) tại khu vực trung tâm và 9 camera trên tuyến đường Rừng Sác. Hệ thống này tự động nhận diện và ghi hình các xe không đạt chuẩn khí thải khi lưu thông vào vùng phát thải thấp.
Hỗ trợ từ 20-100% chi phí chuyển đổi xanh
Đối với chuyển đổi giao thông xanh, đơn vị tư vấn cho rằng quá trình triển khai theo 3 trụ cột gồm chuyển đổi phương tiện điện hóa, phân vùng phát thải thấp (LEZ) và xây dựng hạ tầng chính sách hỗ trợ.
Tập trung ưu tiên chuyển đổi xanh cho nhóm xe phát thải cao, dễ quản lý như xe buýt, taxi, xe công nghệ, xe tải…, sang xe năng lượng xanh, với chính sách hỗ trợ tài chính, thuế ưu đãi phù hợp. Đi kèm là xây dựng hạ tầng, có những giải pháp về quản lý hành chính, kỹ thuật, hỗ trợ tài chính, tuyên truyền đồng bộ.
Riêng mạng lưới xe buýt phải đảm bảo tính tiên phong làm tiền đề về chính sách để các lộ trình chuyển đổi tiếp theo diễn ra thuận tiện.
Theo đề án, từ nay đến 2030, TP.HCM mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch, tương đương đạt 2.849 xe. Cùng với đó kết nối thuận tiện với hệ thống giao thông phi cơ giới như xe đạp công cộng hoặc xe máy điện công cộng.
Giai đoạn sau đó, TP.HCM tiến tới khuyến khích người dân, tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi sang xe điện. Các chuyên gia nhận định rằng chi phí chuyển đổi là một vấn đề lớn đối với người lao động, doanh nghiệp có số lượng xe lớn.
Một số chính sách hỗ trợ được đưa ra gồm miễn 100% lệ phí trước bạ đối với xe điện hoạt động kinh doanh vận tải; miễn 50% phí bảo trì đường bộ đối với xe ô tô; miễn 50% lệ phí cấp đổi biển số xe điện.
Ngoài ra hỗ trợ tiền mặt đối với cá nhân, hộ gia đình mua sắm xe máy mới (10% giá trị xe nhưng không quá 5 triệu đồng); bồi hoàn 70% giá trị còn lại của xe máy nếu cá nhân, hộ gia đình thanh lý phương tiện; hỗ trợ 10% lãi suất vay mua sắm xe…
Đặc biệt với các cá nhân, hộ gia đình, TP.HCM đề xuất hỗ trợ các hộ nghèo 100% chi phí chuyển đổi phương tiện, hộ cận nghèo hỗ trợ 80% và hộ thường khoảng 20%.
Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Hòa An – Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM – đánh giá thành phố cần phải có những bước đi nhất định để cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào 2050 trong bối cảnh hiện nay.
“Trên cơ sở đề xuất của tư vấn và ý kiến chuyên môn, chúng tôi cho rằng có thể chuyển đổi xanh trước đối với xe buýt, xe công nghệ… mà chúng ta chi phối được về mặt quản lý. Tiếp đến là vận động quần chúng nhân dân, cơ quan đơn vị công lập tham gia chuyển đổi.
TP.HCM đã xác định từ nghị quyết 98, quá trình chuyển đổi giao thông xanh cần đảm bảo áp dụng chính sách “khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi” phù hợp nhất. Khuyến khích ai đủ điều kiện tự chuyển đổi, ưu đãi cho người thu nhập thấp chuyển đổi, còn lại thì hỗ trợ toàn bộ cho hộ nghèo. Làm sao đảm bảo công bằng, ít gây xáo trộn cuộc sống của người dân, nhất là người thu nhập thấp”, ông An nhấn mạnh.