Mới đây, Bộ Tư pháp phối hợp với TAND Tối cao, Viện KSND Tối cao và các Bộ: Công an, Quốc phòng, Tài chính, xây dựng dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-TANDTC-VKSNDTC (gọi tắt là dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi).
Theo Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý – đơn vị được giao tham mưu xây dựng dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi, gồm 3 Điều.
Một trong những nội dung đáng chú ý của dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi là bổ sung thêm các đối tượng “người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người làm chứng, người chấp hành biện pháp xử lý chuyển hướng, phạm nhân” được giải thích, thông báo về trợ giúp pháp lý. Điểm mới này nhằm đảm bảo phù hợp với Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 và Thông tư số 46/2019/TT-BCA của Bộ Công an…
Ngoài ra, dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi bổ sung quy định về việc lập Biên bản từ chối yêu cầu trợ giúp pháp lý với sự chứng kiến của 3 bên là: Người được giải thích về trợ giúp pháp lý; cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, giám thị trại giam, trại tạm giam, trưởng nhà tạm giữ; người thực hiện trợ giúp pháp lý nhằm bảo đảm tính khách quan, minh bạch, đồng thời khẳng định quyền tự quyết của cá nhân trong việc lựa chọn có hay không sử dụng dịch vụ trợ giúp pháp lý miễn phí.
Một điểm mới đáng chú ý khác của dự thảo Thông tư liên tịch sửa đổi là:
Bổ sung trường hợp việc giải thích về quyền trợ giúp pháp lý được thực hiện ở tất cả các giai đoạn tố tụng, trừ trường hợp đã có người thực hiện trợ giúp pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý. Quy định này giúp tránh bỏ sót nhu cầu trợ giúp pháp lý của người bị buộc tội, đương sự, bị hại trong tố tụng;
Sửa đổi quy định về đăng ký, hiệu lực của việc đăng ký. Từ chối, hủy bỏ việc đăng ký. Thông báo huỷ bỏ việc đăng ký đối với người bảo về quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiến nghị khởi tố, người bị tố giác, bị hại, đương sự trong tố tụng hình sự;
Cuối cùng là quy định cụ thể Biên bản giải thích về quyền được trợ giúp pháp lý miễn phí sẽ được lưu tại hồ sơ vụ án, vụ việc mà không phân biệt trong tố tụng hình sự hay tố tụng dân sự, hành chính. Việc này sẽ giúp tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc giải thích trợ giúp pháp lý cho đương sự trong vụ án dân sự, hành chính, khắc phục hạn chế như hiện nay.
Năm 2018, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, TAND Tối cao và Viện KSND Tối cao đã ban hành Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-TANDTC-VKSNDTC quy định về phối hợp thực hiện trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng. Tuy nhiên, sau hơn 7 năm triển khai, việc thực hiện thông tư đã bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc như: chưa có quy định về việc giải thích quyền trợ giúp pháp lý cho người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố; một số biểu mẫu ban hành kèm theo thông tư liên tịch chưa thật sự thuận tiện trong quá trình áp dụng,…Đồng thời, trong bối cảnh yêu cầu về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật được đặt ra nhằm đáp ứng sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới, nhiều quy định mới đã được ban hành như Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024, Luật Phòng chống mua bán người năm 2024, Quyết định số 26/2025/QĐ-TTg quy định về thành phần và nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật,…Do đó, việc nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Thông tư liên tịch là vô cùng cần thiết.