Hệ lụy kinh tế nếu chính phủ Mỹ đóng cửa

“Tôi cho rằng chúng ta sắp đóng cửa chính phủ, vì đảng Dân chủ không chịu làm điều đúng đắn”, Phó tổng thống Mỹ JD Vance nói với các phóng viên sau cuộc họp ngày 29/9 giữa đảng Dân chủ, Cộng hòa và Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng. Cuộc họp này diễn ra chưa đầy hai ngày trước thời hạn chính phủ Mỹ phải đóng cửa nếu Quốc hội không đạt thỏa thuận ngân sách.

Phê duyệt dự luật ngân sách ở Quốc hội Mỹ luôn là nhiệm vụ đầy thách thức, do hai đảng đều không chiếm ưu thế rõ rệt ở lưỡng viện. Đảng Cộng hòa muốn thông qua một dự luật tạm thời nhằm duy trì ngân sách liên bang ở mức hiện tại đến cuối tháng 11. Trong khi đó, đảng Dân chủ yêu cầu dự luật này bao gồm nguồn tài trợ cho một số chương trình then chốt, như chính sách ưu đãi thuế Obamacare, vốn sẽ hết hiệu lực cuối năm nay.

Trong quá khứ, các đợt đóng cửa chính phủ Mỹ gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động của Washington. Tuy nhiên, với nền kinh tế, chúng thường chỉ là các gợn sóng nhỏ. Những thiệt hại kinh tế xảy ra trong thời gian này thường khá hạn chế và được khắc phục nhanh chóng. Ngay cả đợt đóng cửa kỷ lục 35 ngày năm 2018-2019 cũng ít để lại tác động lâu dài với nền kinh tế và thị trường tài chính Mỹ.

Tuy nhiên, giới phân tích lo ngại hệ lụy lần này có thể sẽ khác, và không theo hướng tích cực. Kinh tế Mỹ năm 2025 được đánh giá mong manh hơn so với các cuộc đối đầu ngân sách trước đây. Thị trường việc làm đang suy yếu, và chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa cắt giảm thêm nhân sự liên bang. Việc chính phủ đóng cửa sẽ càng làm trầm trọng thêm tình hình vốn đầy bất ổn.

Rủi ro lớn hơn là một đợt đóng cửa có thể làm chậm việc thu thập và công bố dữ liệu kinh tế chủ chốt. Trong đó, có báo cáo việc làm và số liệu lạm phát hàng tháng. Điều này có thể buộc các CEO, nhà đầu tư và Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) phải ra quyết định mà không có dữ liệu đầy đủ.

“Việc này diễn ra không đúng thời điểm chút nào. Lần này nguy hiểm hơn một chút”, David Kelly – chiến lược gia toàn cầu tại JPMorgan Asset Management cho biết. Chính quyền ông Trump khiến sự lo sợ càng tăng lên khi đe dọa sa thải hàng loạt nhân viên liên bang trong thời gian đóng cửa.

Các nhà đầu tư và kinh tế thường không mấy quan tâm đến việc nhân viên liên bang nghỉ tạm thời, vì họ sẽ được trả lương bù và đi làm khi chính phủ mở cửa trở lại. Tuy nhiên, chính phủ Mỹ đang phát tín hiệu rằng lần này có thể không như vậy. Một số người cho rằng đe dọa sa thải chỉ là cách gây sức ép với phe Dân chủ, vốn đã bất mãn việc lực lượng lao động liên bang bị thu hẹp.

“Tôi không nghĩ họ làm thật, nhưng Tổng thống Trump có vẻ sẵn sàng chấp nhận rủi ro lớn”, Stephanie Roth – kinh tế trưởng tại Wolfe Research nhận định. Roth cho biết trước đây cũng không nhiều người tin ông Trump thật sự áp thuế 145% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, cho đến khi ông làm vậy.

Roth cho rằng việc sa thải hàng trăm nghìn nhân viên liên bang trong thời gian đóng cửa “thực sự là vấn đề kinh tế lớn” và không bền vững trong trung hạn. Jared Bernstein – cựu cố vấn kinh tế Nhà Trắng thời Tổng thống Joe Biden cũng ngạc nhiên trước đe dọa sa thải này.

“Đây là chính sách kinh tế tồi tệ vì làm tăng tỷ lệ thất nghiệp, và bất công. Các nhân viên này không có lỗi”, ông giải thích.

Theo ước tính thông thường, mỗi tuần đóng cửa chính phủ khiến GDP giảm 0,2%. Các thiệt hại này thường được bù đắp nhanh chóng khi chính phủ hoạt động trở lại. Tuy nhiên, việc sa thải vĩnh viễn nhân sự liên bang sẽ gây ra tác động lâu dài hơn, buộc các nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế đánh giá lại mức độ thiệt hại với Mỹ.

Bên cạnh đó, nhiều người, đặc biệt là giới phân tích và đầu tư, rơi vào tình trạng “mơ hồ” về sức khỏe kinh tế Mỹ, nếu đợt đóng cửa ảnh hưởng tới công bố các báo cáo kinh tế quan trọng.

Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS), vốn bị chính quyền Trump chỉ trích về chất lượng dữ liệu, sẽ không công bố báo cáo việc làm tháng 9 nếu chính phủ đóng cửa. Báo cáo việc làm hàng tháng vốn được quan tâm, thì nay đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thị trường lao động xuất hiện nhiều vết nứt và số liệu các tháng trước điều chỉnh mạnh.

BLS cũng đang gặp nhiều khó khăn, do biến động kinh tế lớn, cắt giảm ngân sách và tỷ lệ phản hồi khảo sát thấp. Nếu đợt đóng cửa kéo dài ít nhất 12 ngày, các cuộc khảo sát cần thiết chuẩn bị cho báo cáo việc làm tháng 10 sẽ bị gián đoạn.

Bộ Lao động Mỹ cho biết “mọi hoạt động thu thập dữ liệu cho khảo sát của BLS sẽ ngừng lại” trong thời gian chính phủ đóng cửa. Họ cảnh báo một đợt đóng cửa “kéo dài” có thể ảnh hưởng tới “chất lượng dữ liệu” và các dự báo trong tương lai.

“Nhiệm vụ giải mã dữ liệu thị trường lao động vốn đã phức tạp. Trường hợp dữ liệu bị gián đoạn, thách thức sẽ tăng lên đáng kể”, Nathan Sheets – kinh tế trưởng tại Citigroup cho biết trên CNN.

Dù vậy, Phố Wall dường như không mấy lo ngại trước rủi ro đóng cửa chính phủ. Phiên cuối tuần trước, chứng khoán Mỹ vẫn tăng mạnh, ngay cả khi xác suất chính phủ đóng cửa vượt 80% trên nền tảng dự đoán Polymarket. Sang đầu tuần này, chốt phiên 29/9, cả ba chỉ số chủ chốt vẫn tăng 0,2-0,5%.

Giới đầu tư kỳ cựu hiểu rằng các đợt đóng cửa thường chỉ là sự kiện nhỏ với thị trường chứng khoán. Kể từ năm 1976, chỉ số S&P 500 hầu như không thay đổi trong các đợt đóng cửa chính phủ, theo Truist Wealth. Thậm chí, chứng khoán Mỹ còn tăng 10% trong đợt chính phủ đóng cửa vào cuối năm 2018.

“Các đợt đóng cửa trước đây hầu như không có tác động kinh tế lâu dài. Chúng giống như một cơn bão tuyết hoặc bão nhiệt đới, gây đình trệ hầu hết hoạt động rồi nhanh chóng được bù đắp sau khi chính phủ mở cửa trở lại”, Keith Lerner – Giám đốc đầu tư của Truist Wealth viết trong một báo cáo.

Trong một bài đăng trên nền tảng truyền thông Substack cuối tuần trước, Bob Elliott – Giám đốc đầu tư tại Unlimited Funds cho rằng thị trường đang vận hành theo “kịch bản quen thuộc”. Họ thấy việc đóng cửa chính phủ không có nhiều ý nghĩa với nền kinh tế.

“Những người làm kinh tế vĩ mô thường hay lo xa, nên hãy cân nhắc khi đánh giá các nhận định. Tuy nhiên, dường như có rủi ro rằng lần này có thể khác với những gì chúng ta từng biết”, Elliott nói.

Hà Thu (theo CNN, Reuters)