Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết Chính phủ sẽ lập Quỹ học bổng quốc gia và tăng chi ngân sách cho giáo dục, nhằm tạo đột phá chiến lược trong đào tạo nhân lực.
Sáng 16/9, Bộ Chính trị và Ban Bí thư tổ chức hội nghị toàn quốc quán triệt bốn nghị quyết mới bằng hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến với hơn 1,2 triệu đảng viên tham dự.
Thủ tướng Phạm Minh Chính trình bày chuyên đề về Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và chương trình hành động của Chính phủ. Ông cho biết nghị quyết được xây dựng trong bốn tháng, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư Tô Lâm, mang ý nghĩa chiến lược để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Lãnh đạo Chính phủ đánh giá giáo dục phổ thông thời gian qua đã vượt mức trung bình OECD, đứng nhóm cao trong khu vực. Giai đoạn 2013-2024 học sinh Việt Nam giành được 438 huy chương Olympic quốc tế. Năm 2024, Việt Nam có hơn 22.500 bài báo khoa học được công bố trong cơ sở dữ liệu Scopus, trong đó khoảng 85% đến từ các trường đại học trong nước, phần còn lại từ viện nghiên cứu, bệnh viện và doanh nghiệp; giáo dục nghề nghiệp đạt quy mô đào tạo 2,5 triệu người mỗi năm. Việt Nam là một trong 21 quốc gia sớm hoàn thành mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc về giáo dục chất lượng.
Bên cạnh đó, ông chỉ ra những điểm nghẽn như chi ngân sách cho giáo dục nhiều năm không đạt mức 20% tổng chi, 5 năm gần đây dưới 18%; cả nước còn thiếu khoảng 102.000 giáo viên các cấp. Điều kiện học tập chưa đồng bộ; giáo dục đại học và nghề nghiệp còn khoảng cách lớn so với quốc tế; tâm lý trọng bằng cấp, danh vị và cơ chế quản lý chồng chéo làm giảm hiệu quả hệ thống.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu sáng 16/9. Ảnh: Hoàng Phong
Thủ tướng nhấn mạnh Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị khẳng định giáo dục – đào tạo là quốc sách hàng đầu và là yếu tố quan trọng nhất quyết định tương lai dân tộc; người học là trung tâm, nhà trường là nền tảng, nhà giáo là động lực; học đi đôi với hành, gắn lý thuyết với thực tiễn, nhà trường với xã hội. Mầm non, phổ thông là nền tảng hình thành nhân cách; giáo dục nghề nghiệp then chốt trong phát triển lực lượng kỹ năng cao; đại học là nòng cốt phát triển nhân tài, thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Bên cạnh đó, Quỹ học bổng quốc gia sẽ được thành lập từ ngân sách nhà nước và các nguồn hợp pháp khác để cấp học bổng, khuyến khích học tập, cử đi học nước ngoài, thu hút và nuôi dưỡng tài năng; ưu tiên tiến sĩ ở các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật và công nghệ. Nhà nước sẽ tăng chi cho giáo dục, trong đó cơ cấu chi đầu tư phấn đấu 5% và chi cho giáo dục đại học 3%; ưu tiên bố trí đất sạch, miễn giảm tiền sử dụng đất, thuê đất, mở rộng tín dụng cho cơ sở giáo dục; thúc đẩy hợp tác công – tư, kể cả cho thuê, mượn công trình công.
Nghị quyết cũng yêu cầu chuyển mạnh từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển; không tổ chức hội đồng trường ở trường công lập, thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục để tinh gọn bộ máy, khắc phục chồng chéo chức năng. Đồng thời, cơ chế tự chủ mạnh cho cơ sở giáo dục sẽ được xây dựng nhằm bảo đảm quyền tự chủ chuyên môn, quản trị nội bộ và hợp tác quốc tế không phụ thuộc mức độ tự chủ tài chính.
Chính sách đối với đội ngũ nhà giáo được coi là then chốt. Biên chế sẽ được bố trí đủ theo chuẩn; nâng phụ cấp ưu đãi nghề; có chương trình thu hút giảng viên xuất sắc từ nước ngoài với ưu đãi vượt trội và cơ chế giảng viên đồng cơ hữu; huy động người có tài năng tham gia giảng dạy các môn đặc thù. Cùng với Quỹ học bổng quốc gia, Chính phủ sẽ cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc từ năm học 2026-2027 và tiến tới miễn phí sách giáo khoa từ năm 2030.
Đại biểu dự hội nghị toàn quốc quán triệt bốn nghị quyết của Bộ Chính trị mới được ban hành, sáng 16/9. Ảnh: Hoàng Phong
Chuyển đổi số và AI là trục xuyên suốt
Theo Thủ tướng, Nghị quyết đặt mục tiêu chuyển đổi số toàn diện, phát triển hệ thống thông tin giáo dục và nhân lực quốc gia kết nối dữ liệu thị trường lao động; phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong dạy – học và quản lý. Tiếng Anh từng bước trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học; AI sẽ được nghiên cứu đưa vào chương trình phổ thông, có thể ngay từ lớp 1 với tinh thần “vừa học vừa chơi” phù hợp lứa tuổi.
Mục tiêu phát triển được xếp theo mốc thời gian. Đến 2030, 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia; ít nhất 8 đại học vào nhóm 200 hàng đầu châu Á, một đại học thuộc nhóm 100 thế giới trong một số lĩnh vực; tỷ lệ lao động có trình độ cao đẳng, đại học trở lên đạt 24%, tối thiểu 35% học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật, công nghệ.
Đến 2035, toàn quốc hoàn thành phổ cập trung học phổ thông và phấn đấu có hai đại học vào top 100 thế giới. Tầm nhìn 2045, hệ thống giáo dục Việt Nam hiện đại, công bằng, chất lượng, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu; nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi, góp phần đưa Việt Nam thành nước phát triển, thu nhập cao.
Để thực thi ngay, ngày 15/9 Chính phủ ban hành Nghị quyết 281 về chương trình hành động gồm 36 mục tiêu và 151 nhiệm vụ, triển khai theo tinh thần “6 rõ” gồm rõ người, việc, trách nhiệm, thẩm quyền, thời gian, kết quả. Trong năm 2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ hoàn thiện các dự án Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi.
Bộ cũng rà soát điều chỉnh Chương trình giáo dục phổ thông, xây dựng lộ trình thực hiện chế độ lương và phụ cấp cho giáo viên. Hệ thống đại học, nghề nghiệp sẽ được tái cấu trúc, sáp nhập hoặc giải thể cơ sở không đạt chuẩn; chủ trương không tổ chức hội đồng trường ở trường công lập được hoàn tất trước tháng 9/2026. Chính phủ đồng thời khởi công 100 trường nội trú liên cấp tại khu vực biên giới từ tháng 10/2025, hoàn thành trước 30/8/2026.
“Giáo dục – đào tạo là chìa khóa để mở ra tương lai, cần đào tạo công dân toàn cầu biết tiếng Việt và thành thạo ngoại ngữ phổ biến như tiếng Anh”, Thủ tướng nói, cho biết Nghị quyết 71 với những giải pháp mang tính cách mạng được kỳ vọng sẽ “tiếp lửa” cho ngành, cho học sinh, sinh viên và đội ngũ nhà giáo tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp trồng người.
Vũ Tuân