5 đề xuất then chốt về chuyển đổi công nghiệp TP.HCM để thu hút đầu tư công nghệ cao

Sau sáp nhập, TP.HCM có không gian và nguồn lực lớn hơn để phát triển, góp phần củng cố vững chắc vị thế đầu tàu kinh tế của cả nước, có thể tạo đột phá về tăng trưởng. TP.HCM mới được kỳ vọng là đô thị lớn đa trung tâm trong khu vực Đông Nam Á.

Diễn đàn “Hiến kế phát triển công nghiệp, thương mại TP.HCM” chuyển tải góc nhìn đáng chú ý của TS Nguyễn Minh Thảo – Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế – tài chính (trực thuộc Bộ Tài chính) – về vấn đề quan trọng này.

Mở rộng địa giới hành chính vẫn chưa đủ để tạo đột phá

Lĩnh vực công nghiệp là một trong những động lực tăng trưởng trụ cột của thành phố, giữ vai trò dẫn dắt và phát triển thành phố theo hướng tăng trưởng xanh. Giá trị công nghiệp của TP.HCM sau sáp nhập vẫn giữ vị thế dẫn đầu, chiếm hơn 25,5% giá trị công nghiệp cả nước (năm 2024).

Tuy nhiên, việc mở rộng địa giới hành chính là chưa đủ để tạo đột phá về tăng trưởng ngành này mà đòi hỏi đi kèm với cách tiếp cận phát triển mới với tầm nhìn chiến lược, tái cấu trúc không gian công nghiệp, thu hút đầu tư vào công nghệ cao, đồng thời tối ưu hóa chuỗi giá trị.

Theo thống kê, sau sáp nhập, TP.HCM có hơn 330.000 doanh nghiệp, chiếm gần 35% tổng số doanh nghiệp cả nước. Tuy vậy, trước đó tỉ trọng ngành công nghiệp công nghệ cao chỉ đóng góp hơn 23% GRDP, TP cũng đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ nâng lên mốc 40%.

Mục tiêu trên phù hợp với định hướng quốc gia. Theo Quyết định số 569, Chính phủ đặt ra mục tiêu đến năm 2030, giá trị sản phẩm công nghiệp công nghệ cao trong các ngành chế biến, chế tạo trên phạm vi cả nước phải đạt tối thiểu 45%.

Vì thế, để củng cố vị thế dẫn đầu trong cả nước và khu vực, bảo đảm thực hiện các mục tiêu đề ra, TP.HCM cần chú trọng chuyển đổi công nghiệp theo định hướng thu hút đầu tư công nghệ cao, công nghệ chiến lược, phát triển công nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Tiềm năng lớn, rào cản không nhỏ

Việt Nam đã nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với hầu hết các nước có ngành công nghiệp bán dẫn phát triển. Nước ta nói chung và TP.HCM nói riêng được các tổ chức quốc tế đánh giá là điểm đến hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài.

Dù vậy, môi trường kinh doanh vẫn tồn tại nhiều vướng mắc. Đến nay không ít chính sách của TP còn chậm được cụ thể hóa hoặc chưa đủ hấp dẫn để thu hút nhiều nhà đầu tư chiến lược.

Đáng chú ý, số lượng và quy mô nhiều dự án đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược, công nghệ xanh của TP chưa tương xứng với vị thế là trung tâm kinh tế của cả nước và khu vực.

Ngoài ra, mức độ kết nối, thu hút khu vực doanh nghiệp trong nước, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào chuỗi liên kết của ngành công nghiệp công nghệ cao còn hạn chế. Các chính sách hỗ trợ cho nhóm này chưa được khai thác hiệu quả.

Để thúc đẩy phát triển công nghiệp bền vững, tạo đột phá cho tăng trưởng của TP.HCM, cần chú trọng tới tái cấu trúc không gian công nghiệp trong địa giới mới, hoàn thiện chính sách thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao và tạo lập nền tảng đồng bộ cho phát triển công nghiệp theo hướng xanh hóa.

5 đề xuất tái cấu trúc không gian công nghiệp của TP.HCM mới

Thứ nhất, nâng cấp hệ sinh thái gắn với chuyển đổi công nghiệp như hạ tầng, nhân lực, logistics, cải thiện khả năng kết nối liên ngành nhằm tạo thuận lợi cho chuyển đổi công nghiệp sang công nghệ cao, công nghệ xanh, mô hình kinh tế bền vững.

Từ đó khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế của đất nước, có khả năng cạnh tranh trong khu vực và quốc tế. Đồng thời hỗ trợ mạng lưới doanh nghiệp nhỏ và vừa để tham gia vào các lĩnh vực ngách trong hệ sinh thái công nghệ cao.

Thứ hai, để tái cấu trúc không gian công nghiệp trong địa giới mới, các cụm công nghiệp, khu công nghiệp có thể tập trung phát triển ở Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ). Tại TP.HCM (cũ) tập trung phát triển ngành công nghiệp công nghệ cao.

Thứ ba, chú trọng phát triển Khu Công nghệ cao, trong đó ưu tiên hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút đầu tư, phát triển công nghệ chiến lược như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, đồng thời tạo lập không gian thử nghiệm công nghệ. Qua đó nâng cao năng lực làm chủ công nghệ, góp phần kiến tạo và phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn, chiến lược cho quốc gia.

Đối với ngành bán dẫn, kinh nghiệm quốc tế cho thấy ở giai đoạn đầu, hầu hết các quốc gia thành công với ngành công nghiệp bán dẫn đều có xu hướng lựa chọn một công đoạn hoặc sản phẩm mũi nhọn trong chuỗi giá trị công nghiệp bán dẫn.

Thứ tư, khai thác hiệu quả các chính sách, giải pháp đề ra tại Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân và cơ chế đặc thù cho TP.HCM.

Hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao tiếp cận nguồn vốn từ Quỹ Hỗ trợ đầu tư và tiếp cận chính sách ưu đãi áp dụng cho hợp tác công tư trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đồng thời có chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân làm chủ và ứng dụng công nghệ để đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe về môi trường, tiêu chuẩn xanh.

Thứ năm, cải thiện môi trường kinh doanh là công cụ hiệu quả thúc đẩy chuyển đổi công nghiệp. Với các nhà đầu tư lớn, một môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định, chi phí thấp là điều kiện quan trọng để quyết định lựa chọn đầu tư. Cần tạo “cơ chế luồng xanh” cho doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp có dự án đầu tư sản xuất sản phẩm công nghệ cao, doanh nghiệp có dự án ứng dụng công nghệ cao.

Diện mạo không gian và địa giới mới là cơ hội thuận lợi để định vị và cấu trúc lại mô hình tăng trưởng các ngành công nghiệp của thành phố. Cùng với chú trọng chuyển đổi công nghiệp, thành phố cũng cần kết hợp với giải pháp phát triển các lĩnh vực khác như năng lượng tái tạo, logistics xanh, tài chính xanh.