Bộ Nội vụ đề xuất tăng quyền tự chủ cho đơn vị sự nghiệp công lập, xóa cơ chế “xin – cho” biên chế, mở rộng tuyển dụng linh hoạt và cho tư nhân tham gia dịch vụ công cạnh tranh, minh bạch.
Hồ sơ dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) vừa được Bộ Nội vụ gửi Bộ Tư pháp thẩm định, dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10. Theo dự thảo, đơn vị sự nghiệp công lập sẽ được phân loại lại theo hai tiêu chí: tính chất nhiệm vụ (dịch vụ công thiết yếu hay không thiết yếu) và mức độ tự chủ tài chính.
Những đơn vị tự chủ cao được giao quyền quyết định toàn diện về tổ chức, nhân sự và tài chính. Người đứng đầu có quyền bổ nhiệm lãnh đạo, tự quyết số lượng nhân sự, ký hợp đồng trực tiếp với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng. Nguyên tắc “tự chủ càng cao, quyền càng lớn” được đặt ra, gắn chặt với trách nhiệm giải trình.
Các đơn vị có nguồn thu phải xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ để chi trả thu nhập tăng thêm cho viên chức, bảo đảm công bằng và tạo động lực nâng cao chất lượng dịch vụ.
Bên cạnh đó, dự thảo bỏ cơ chế thăng hạng chức danh nghề nghiệp vốn hình thức, thay bằng quản lý theo vị trí việc làm và kết quả đầu ra, gắn trực tiếp với lương, thu nhập của viên chức.
Dự luật cũng đa dạng hóa phương thức tuyển dụng, ngoài thi tuyển và xét tuyển truyền thống, các đơn vị có thể ký hợp đồng trực tiếp với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng, tiếp nhận nhân lực chất lượng cao từ khu vực ngoài công lập. Viên chức được phép ký hợp đồng ngoài cơ quan chủ quản, tham gia hoạt động nghề nghiệp tại tổ chức tư nhân nếu không vi phạm đạo đức nghề nghiệp và không gây xung đột lợi ích.
Những đổi mới này nhằm khắc phục những hạn chế của Luật Viên chức 2010 và sửa đổi năm 2019, chủ yếu phân loại đơn vị theo mức độ tự chủ tài chính mà chưa tính đến tính chất nhiệm vụ. Quy định tuyển dụng còn cứng nhắc, nặng thủ tục, khó thu hút và giữ chân nhân tài; trong khi khu vực sự nghiệp công lập vẫn cồng kềnh, chưa có cơ chế mạnh để xã hội hóa dịch vụ công không thiết yếu, tận dụng nguồn lực từ doanh nghiệp và tổ chức tư nhân.
Bác sĩ, nhân viên y tế làm việc tại Bệnh viện Ung Bướu TP HCM cơ sở 2. Ảnh: Quỳnh Trần
Bỏ thi thăng hạng viên chức
Một trong những thay đổi quan trọng trong dự luật là bỏ cơ chế thăng hạng chức danh nghề nghiệp, vốn bị coi là hình thức và không gắn với hiệu quả công việc. Thay vào đó, viên chức sẽ được quản lý theo vị trí việc làm và kết quả đầu ra, thu nhập gắn trực tiếp với hiệu quả công việc. Cách tiếp cận này được Bộ Nội vụ kỳ vọng tạo động lực cho viên chức, thay vì phải trải qua các quy trình xét nâng hạng nhưng nhiệm vụ thực tế không thay đổi.
Ngoài ra, dự thảo bổ sung cơ chế bảo vệ viên chức khi tham gia đổi mới, sáng tạo nhưng không thành công, có thể được miễn hoặc giảm trách nhiệm. Đây là bước khuyến khích để đội ngũ mạnh dạn nghiên cứu, thử nghiệm, tránh tâm lý e ngại rủi ro. Viên chức cũng được phép góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, đặc biệt trong việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ.
Dự luật tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý viên chức. Dữ liệu quản lý sẽ được kết nối, liên thông trên toàn quốc thay cho hồ sơ giấy thủ công, giúp giảm chi phí, tránh sai sót và nâng cao hiệu quả giám sát. Trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập cũng được quy định rõ ràng hơn: phải chịu trách nhiệm về nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất, xử lý nghiêm vi phạm trong nội bộ và công khai việc giải quyết thủ tục hành chính, bảo đảm quyền lợi người dân và doanh nghiệp.
Sơn Hà