Việt Nam nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực xanh

Thông tin trên được ông Nguyễn Khánh Long, Phó cục trưởng Việc làm (Bộ Nội vụ), nói tại hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh” ngày 11/8. Dẫn lại báo cáo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), ông Long nói nguy cơ này đặc biệt nghiêm trọng trong nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Nói cụ thể về tình trạng thiếu hụt, ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó cục trưởng Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo, nêu chỉ 3-5% lao động Việt làm trong các ngành kinh tế xanh, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng tái tạo và nông nghiệp hữu cơ. Số liệu này rất thấp trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Bên cạnh tình trạng thiếu về quy mô, ông Bình nói nhân lực Việt Nam còn thiếu người chuyên môn cao trong thiết kế, vận hành và bảo trì các hệ thống công nghệ xanh, ví dụ kỹ sư môi trường, chuyên gia quản lý chất thải, hay nhân sự năng lượng tái tạo.

Sự thiếu hụt này làm chậm quá trình triển khai các dự án xanh, ảnh hưởng đến việc thực hiện các cam kết môi trường ở cấp độ doanh nghiệp lẫn quốc gia. Nghiêm trọng hơn, tình trạng này có thể dẫn tới bất bình đẳng xã hội, khi ngành công nghiệp gây ô nhiễm dần suy thoái, kéo theo nguy cơ mất việc của lao động trong ngành.

Trước nguy cơ này, Phó cục trưởng Việc làm khuyến nghị doanh nghiệp và cơ quan chức năng khẩn trương đầu tư cho hoạt động đào tạo lại, đào tạo chuyên sâu theo nhu cầu chuyển đổi xanh cùng chính sách việc làm bao trùm.

Cụ thể, ông Long đề xuất xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển nhân lực gắn với chuyển đổi số và tăng trưởng xanh, đồng thời lồng ghép mục tiêu và giải pháp phát triển nhân lực vào Quy hoạch tổng thể quốc gia, Chiến lược tăng trưởng xanh và Kế hoạch chính sách việc làm. Trong đó, các nhóm ngành ưu tiên đến năm 2030 cần được xác định rõ, ví dụ trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, logistics carbon thấp.

Thêm vào đó, một chương trình đào tạo quốc gia về kỹ năng số – xanh với lộ trình cụ thể cho từng ngành nghề là cần thiết. Chương trình cần sự hợp tác ba bên giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nhằm bảo đảm chất lượng giảng dạy sát với nhu cầu thực tiễn. Phó cục trưởng Long cũng khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo tại chỗ (on-the-job training) và cấp chứng chỉ kỹ năng được công nhận toàn quốc.

Bàn về kỹ năng cần thiết, bà Vi Thị Hồng Minh, Phó giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), nói doanh nghiệp cần người lao động có ý thức bảo vệ môi trường trong công việc hàng ngày như tiết kiệm điện, nước, phân loại rác, giảm tiêu hao vật tư. Thêm vào đó, người lao động cũng được kỳ vọng không chỉ “làm đúng việc”, mà còn đề xuất cải tiến, tạo giá trị mới.

Việc sử dụng nhân sự xanh giúp doanh nghiệp tăng doanh thu hay các cam kết môi trường. Bà Minh lấy ví dụ một doanh nghiệp nhựa sinh học ở TP HCM giảm được 30% lượng rác nhựa nhờ sáng kiến từ nhóm công nhân, hay resort ở Đà Nẵng tăng lượng đặt phòng sau khi nhận được chứng nhận quốc tế về bền vững trong lưu trú.

Theo dự báo từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), việc làm xanh tại Việt Nam sẽ tăng mạnh từ 3,6% lên 41% tổng số việc làm trên thị trường trong tương lai gần. Tình trạng thiếu hụt nhân sự xanh không chỉ diễn ra ở Việt Nam. Theo báo cáo phát triển bền vững mới đây của công ty nhân sự Manpower Group, 91% doanh nghiệp không đủ nhân sự xanh để đạt mục tiêu bền vững, với tình trạng khan hiếm nguồn cung được dự báo kéo dài tới năm 2030.

Theo báo cáo chung của ILO và Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), chuyển đổi xanh có thể tạo ra 25 triệu việc làm mới trên toàn cầu đến năm 2030, đồng thời giảm thiểu nguy cơ mất việc do sắp xếp lại chuỗi cung ứng. Con số này đặc biệt ý nghĩa trước nguy cơ cắt giảm nhân sự quy mô lớn tại các ngành ngân hàng, logistics, dịch vụ khách hàng bởi quá trình chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Thủy Trương