Tài xế chờ sạc xe máy điện tại quán cà phê kiêm trạm sạc ở Lái Thiêu trưa 6-8 – Ảnh: CÔNG TRUNG
Tuy nhiên theo các chuyên gia, để mô hình này tiếp tục phát triển an toàn và bền vững, cần khung pháp lý rõ ràng, tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc và lộ trình hỗ trợ các điểm sạc dân dụng “chuyển hóa” thành trạm sạc được cấp phép.
Cà phê kiêm trạm sạc mọc lên như nấm
Khoảng 12h trưa 6-8, tại một quán cà phê nằm sát trạm thu phí Lái Thiêu (TP.HCM), gần chục tài xế xe công nghệ đang nằm võng, uống nước, nghỉ trưa trong lúc xe của họ đồng loạt cắm sạc phía trước quán.
Bộ sạc điện được gắn trên tường, có nơi còn tận dụng không gian khu vực chơi bida, lắp đặt 4 – 5 trụ sạc xe máy điện. “Ở khu này giờ quán nào cũng cho sạc. Mình đi làm qua cầu, pin gần cạn cứ ghé đại vào quán nước, gọi ly trà đá rồi tranh thủ sạc luôn”, tài xế Đạt (28 tuổi) chia sẻ.
Mời bạn đánh giá các sản phẩm, dịch vụ tại đây.
Nhiều quán không bảng hiệu, với chỉ vài ổ cắm điện, vài bộ sạc, quạt máy và mì gói… cũng đủ vận hành một “trạm sạc mini”. Đây là hình ảnh không còn lạ với nhiều người dân tại TP.HCM.
Từ giữa năm 2024 đến nay, hàng trăm điểm sạc tương tự mọc lên, lúc đầu chủ yếu ở các phường Bình Trị Đông A, An Nhơn, Bình Thạnh hoặc dọc theo các trục quốc lộ 1, 13…, về sau xuất hiện khắp các quán cà phê. Gần các trạm trung chuyển giao hàng, số lượng điểm sạc “bình dân” cũng tăng nhanh đáng kể trong vòng vài tháng qua.
Theo khảo sát của Tuổi Trẻ, một số quán chỉ sạc chậm bằng ổ điện thường với giá 20.000 – 25.000 đồng/lượt, trong khi nhiều nơi đã tích hợp combo nước, sạc và chỗ nghỉ (võng hoặc phòng máy lạnh) với mức giá 45.000 – 60.000 đồng/lượt.
Không bảng hiệu lớn, không thiết bị chuyên dụng mà chỉ cần vài ổ cắm công suất cao, vài bộ sạc và WiFi miễn phí. Chủ quán chỉ cần chuẩn bị vài chiếc võng, vài bộ ghế đá, thậm chí cả nồi mì gói để phục vụ tài xế tranh thủ ăn trưa trong lúc chờ pin đầy.
Chị Phương, chủ một quán cà phê tại phường Linh Xuân, kể ban đầu vài tài xế hỏi xin sạc nhờ. Dần nhiều người quay lại, chị mới kéo điện ba pha, lắp thêm ổ, mua thiết bị PCCC. Giờ doanh thu từ khách sạc chiếm tới 70% thu nhập của quán. Mỗi ngày quán đón khoảng 10 – 25 lượt xe ghé sạc, đông nhất là buổi trưa và chiều tối.
“Với mức phí từ 20.000 – 60.000 đồng/lượt, dịch vụ này mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ kinh doanh nhỏ như chúng tôi”, chị Phương cho biết.
Không chỉ các quán cà phê, một số nhà dân cũng tranh thủ dùng tầng trệt mở “dịch vụ sạc xe điện”, với những chiếc xe xanh ra vào thường xuyên.
Cần tiêu chuẩn kỹ thuật, tránh nguy cơ cháy nỗ
Nhiều tài xế xe điện cho biết từng gặp khó trong việc tìm nơi sạc pin chính quy. Trạm sạc của Hãng VinFast hay hệ thống đổi pin của Selex Motors phần lớn tập trung ở trung tâm thương mại hoặc các điểm cố định, thiếu chỗ nghỉ ngơi.
“Giờ chỉ cần tạt vào quán nước ven đường là vừa sạc được, vừa có chỗ nằm nghỉ. Quá tiện”, tài xế Thanh Hoàng (phường Gò Vấp) cho biết. Chính nhu cầu thực tế này đã tạo cơ hội cho một mô hình kinh doanh mới nổi lên sạc điện tích hợp dịch vụ tiện ích.
Không cần mặt bằng lớn, không cần công nghệ phức tạp – chỉ cần vài ổ điện, một chiếc võng và WiFi đủ mạnh là đủ tạo ra một “trạm dừng chân” đúng nghĩa. Tổng chi phí đầu tư cho một điểm sạc cơ bản (ổ điện công suất cao, dây tải, quạt, võng…) dao động từ vài chục đến 100 triệu đồng.
“Nếu lắp thêm bộ sạc nhanh DC, chi phí có thể lên đến 200 – 300 triệu đồng. Giá mỗi bộ sạc AC thông thường dao động 7 – 16 triệu đồng, sạc từ 3 – 7 giờ, trong khi bộ sạc DC loại nhanh có thể lên tới 350 triệu đồng nhưng rút ngắn thời gian còn 30 – 60 phút”, chủ một quán cà phê cho biết.
Tuy nhiên đa số điểm sạc vẫn sử dụng điện sinh hoạt dân dụng, dây điện mỏng, ổ cắm kéo dài không có thiết bị giới hạn dòng, không tách mạch riêng biệt, không có chống quá tải tiềm ẩn nhiều nguy cơ về cháy nổ.
Theo một chuyên gia lắp đặt trạm sạc điện, nếu không có thiết bị giới hạn dòng, hệ thống dây không đạt chuẩn, chỉ cần một chập cháy sẽ gây ra hoảng loạn.
“Ghi nhận tại nhiều điểm sạc cho thấy dây điện được kéo lộ thiên, ổ cắm dân dụng treo tường không qua kiểm định, hệ thống điện “câu nối” tạm bợ hoàn toàn không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật”, vị này khuyến cáo.
Các chuyên gia cũng cho rằng các “trạm sạc bình dân” chỉ nên là giải pháp tình thế, chứ không thể trở thành nền tảng hạ tầng lâu dài. “Nếu không kiểm soát, nguy cơ cháy nổ sẽ luôn rình rập. Do đó cần có tiêu chuẩn rõ ràng ai được làm, làm thế nào, giám sát ra sao”, một chuyên gia đề xuất.
Trạm đổi pin tự động
Selex Motors đang là đơn vị triển khai mô hình trạm đổi pin tự động cho xe máy điện. Đến nay hãng đã có hơn 90 trạm hoạt động tại TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng. Mỗi trạm có 19 khoang pin, vận hành tự động qua màn hình cảm ứng, sử dụng pin Li-ion đạt chuẩn IP67 chống nước, chống bụi, chống quá nhiệt và quá áp.
Toàn bộ công nghệ từ thiết kế, sản xuất đến vận hành đều do kỹ sư Việt Nam phát triển, được đánh giá là hướng đi chuyên nghiệp, an toàn và phù hợp điều kiện đô thị hiện nay. Mô hình hạ tầng trạm đổi pin của Selex Motors được xây dựng theo hướng mở, thể hiện sự sẵn sàng hợp tác với các hãng xe điện khác.
TP.HCM bắt đầu quy hoạch mạng lưới sạc
Theo Viện Nghiên cứu và phát triển TP.HCM (HIDS), thành phố đang xây dựng đề án chuyển đổi khoảng 400.000 xe máy xăng của tài xế công nghệ sang xe điện. Đề án cũng đề xuất các chính sách ưu đãi về vốn vay, miễn giảm thuế… nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hệ thống trạm sạc, trong đó ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo.
Ông Lê Thanh Hải, giám đốc Trung tâm tư vấn kinh tế HIDS, cho rằng nếu không chuẩn bị hạ tầng ngay từ đầu, việc chuyển đổi đại trà sang xe điện sẽ rơi vào tình trạng quá tải. “Hệ thống trạm sạc phải được xây dựng đồng bộ, phủ khắp thành phố, đặc biệt ở bãi xe, điểm trung chuyển, nơi có mật độ tài xế cao”, ông Hải nhấn mạnh.