TS Trần Du Lịch nhận định thị trường bất động sản chênh lệch lớn về cơ cấu, khi sản phẩm chủ yếu dành cho người giàu, hướng đến mục đích đầu tư và đầu cơ.
Tại Diễn đàn giám sát của Quốc hội, chuyên đề phát triển kinh tế xã hội, TS Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính – Tiền tệ quốc gia, chia sẻ nhiều băn khoăn về thị trường bất động sản ở Việt Nam.
Ông đánh giá thị trường bất động sản hiện nay không có nhà cho người thu nhập trung bình và thấp. “Sản phẩm trên thị trường hiện giống như chiếc máy bay chỉ có hạng thương gia, hạng nhất mà không có hạng phổ thông. Đây là bất cập lớn”, ông Lịch nói.
Chuyên gia này cũng lo ngại với vấn đề giá đất đang tăng quá nhanh, vượt quá khả năng chi trả của hầu hết người dân. Nguyên nhân là việc đầu cơ đất đai, chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp để đấu giá quyền sử dụng, đấu thầu dự án khiến “bong bóng” giá đất tiếp tục bị thổi phồng. Theo ông Du Lịch, vấn đề này đã “vượt sức chịu đựng của nền kinh tế và của người dân”, tạo nên vấn đề rất lớn trong quản lý để nhà nước kiến tạo phát triển.
TS Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính – Tiền tệ Quốc gia. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Vì vậy, ông kiến nghị Quốc hội, các đoàn đại biểu cần tăng cường giám sát trong lĩnh vực bất động sản, nhà ở xã hội, nhà ở thương mại. Trong đó, ông đề nghị việc giám sát phải bắt đầu từ quá trình đô thị hóa; chuyển đổi mục đích đất nông nghiệp thành đất ở; quy hoạch; triển khai các dự án nhà ở thương mại. Việc này cần phải làm chặt để tránh tình trạng những khu nhà hàng trăm căn xây lên nhưng không ai ở, gây lãng phí trong khi người dân không thể mua nổi nhà.
Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA), trích dẫn thông tin từ Chính phủ, cho biết toàn quốc có 2.981 dự án vướng, tồn đọng phải giải quyết, với tổng giá trị 7-7,5 triệu tỷ đồng và hàng chục nghìn ha đất. “Lãng phí đất đai lớn nhất nằm ở đây, có trách nhiệm của nhà nước, có trách nhiệm của doanh nghiệp chứ không phải chỉ mình trách nhiệm về thể chế pháp luật”, ông nói.
Ông bày tỏ đồng tình khi Quốc hội đã ban hành Nghị quyết để gỡ vướng cho hàng loạt dự án ở Đà Nẵng, Khánh Hòa và TP HCM. Song, ông kiến nghị những chính sách tại nghị quyết này cần được triển khai trên nhiều địa phương khác, để giải phóng nguồn lực đất đai bị ách tắc. Đồng thời, ông cũng cho rằng Chính phủ cần bổ sung các chính sách mới khi nghiên cứu, đề xuất sửa Luật Đất đai nhằm khắc phục những khoảng trống pháp lý thời gian qua.
Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM. Ảnh: Cổng thông tin điện tử Quốc hội
Với thị trường bất động sản, ông Chủ tịch HoREA cũng đồng tình đang thiếu nguồn cung về nhà ở giá trung bình, giá rẻ. Nguyên nhân chủ yếu là vướng mắc về thể chế khiến các dự án nhà ở xã hội không thu hút doanh nghiệp và các nhà đầu tư.
Ông đề nghị thời gian tới, Chính phủ đẩy mạnh diện nhà ở xã hội cho thuê. Song song với đó, Nhà nước cũng cần điều chỉnh lại cơ cấu sản phẩm thị trường bất động sản, tăng số lượng căn hộ thương mại giá rẻ; hỗ trợ người mua được vay tín dụng dài hạn với lãi suất hợp lý, ổn định theo chu kỳ dài hạn.
“Các dự án nhà ở thương mại này không cần ưu đãi về thuế, tín dụng như nhà ở xã hội, nhưng cần có cơ chế về giá để người dân có thể tiếp cận được”, ông Châu nói.
Tại tham luận, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng cho rằng văn bản quy phạm pháp luật với thị trường bất động sản còn chồng chéo, chưa thống nhất. Văn bản hướng dẫn chất lượng chưa cao, chưa dự báo hết các vấn đề phát sinh trong thực tế. Một số quy định chưa phù hợp với thực tế, chậm được rà soát, sửa đổi, bổ sung, chưa rõ ràng, chưa có quy định điều chỉnh, hướng dẫn.
Thủ tục đầu tư dự án còn phức tạp, kéo dài, thiếu liên thông, thống nhất, đồng bộ. Tiếp cận đất đai để triển khai mới các dự án bất động sản còn khó khăn. Việc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại gặp vướng mắc do sự thay đổi của quy định pháp luật qua các thời kỳ, có nơi có cách hiểu khác nhau.
Tình trạng chậm định giá đất diễn ra ở nhiều địa phương, là vướng mắc chính dẫn đến nhiều dự án bị đình trệ. Nhiều dự án chưa thực hiện được các thủ tục về đầu tư xây dựng do phải chờ cơ quan quản lý nhà nước rà soát pháp lý, định giá đất.
Giai đoạn 2015-2021, thị trường bất động sản phát triển sôi động nhưng cơ cấu sản phẩm chưa hợp lý, mất cân đối cung – cầu, chủ yếu hướng tới phân khúc cao cấp và cho mục tiêu đầu tư tài chính, thiếu sản phẩm nhà ở phù hợp với khả năng chi trả của đại bộ phận người dân.
Giai đoạn 2022 -2023, thị trường suy giảm; nguồn cung giảm mạnh so với giai đoạn trước; giá bất động sản tăng cao gấp nhiều lần mức tăng thu nhập trung bình của đa số người dân; số lượng lớn dự án nhà ở gặp vướng mắc, chậm tiến độ, chậm triển khai, bị đình trệ, gây lãng phí về đất đai và nguồn vốn, làm gia tăng chi phí cho chủ đầu tư, tăng giá bán sản phẩm.
Thường trực Ủy ban đề nghị Chính phủ có giải pháp nhằm tháo gỡ, xử lý dứt điểm vướng mắc cho các dự án bất động sản, dự án nhà ở xã hội trên cả nước; tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính gắn với kiểm soát.
Chính phủ cần thiết lập công cụ kiểm soát quyền lực của cơ quan và người có thẩm quyền trong quản lý thị trường bất động sản; sử dụng hợp lý các biện pháp để điều tiết và định hướng thị trường, các giải pháp tạo điều kiện giúp người dân tiếp cận dễ dàng hơn với nguồn cung nhà ở, khả năng tiếp cận tín dụng.
Sơn Hà