Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh – Ảnh: Quốc hội
Tờ trình của Chính phủ đề xuất Quốc hội chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư khác (đầu tư theo đối tác công tư – PPP, đầu tư kinh doanh…) cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam bên cạnh hình thức đầu tư công.
Bổ sung thêm hình thức đầu tư
Đề xuất được Chính phủ đưa ra trong bối cảnh Việt Nam sẽ đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Dự án được Bộ Chính trị thống nhất chủ trương đầu tư theo hình thức đầu tư công và Quốc hội đã duyệt chủ trương đầu tư, hình thức đầu tư công tại nghị quyết 172 ngày 30-11-2024.
Theo Chính phủ, từ tháng 4-2025 Chính phủ đã cùng địa phương triển khai công tác chuẩn bị giải phóng mặt bằng; chọn nhà đầu tư tư vấn quản lý dự án và rà soát, biên dịch 31 bộ tiêu chuẩn.
Chính phủ cũng làm việc với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước để kêu gọi tham gia thực hiện dự án, cũng như xây dựng, ban hành các nghị định, đề án phát triển nguồn lực đường sắt và đề án phát triển công nghiệp đường sắt.
Tuy vậy, sau khi nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, nghị quyết 198 của Quốc hội ban hành một số cơ chế chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, Chính phủ cho biết đã nhận được đề xuất đầu tư dự án của một số nhà đầu tư làm dự án này.
Trong đó nhà đầu tư đề nghị được đầu tư theo hình thức đầu tư tư nhân (theo Luật Đầu tư), tiến độ nhanh hơn so với tiến độ nêu tại nghị quyết 172/2024 của Quốc hội. Vốn ngân sách sẽ được dùng để giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư, bàn giao mặt bằng sạch cho nhà đầu tư…
Chính phủ được lựa chọn nhà đầu tư phù hợp
Nhấn mạnh sự cần thiết nghiên cứu bổ sung hình thức đầu tư, Chính phủ cho rằng tại thời điểm Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam theo hình thức đầu tư công chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư dự án này.
Song với nghị quyết 68 về đột phá phát triển kinh tế tư nhân, một số nhà đầu tư đã quan tâm đầu tư dự án. Tuy nhiên theo nghị quyết 172/2024 của Quốc hội, hiện chưa có hình thức đầu tư tư nhân trực tiếp, hoặc hình thức đầu tư khác.
Tờ trình của Chính phủ khẳng định có đầy đủ cơ sở chính trị, là nghị quyết 68 xác định mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào các dự án quan trọng quốc gia; Bộ Chính trị cũng đã thống nhất chủ trương bổ sung hình thức đầu tư bên cạnh hình thức đầu tư công. Luật Đầu tư cũng quy định lĩnh vực kết cấu hạ tầng được ưu đãi khuyến khích đầu tư và hưởng ưu đãi…
Kinh nghiệm thực tiễn thế giới cho thấy đa số các nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt đều theo hình thức đầu tư công, do các dự án đường sắt dù mang lại tính hiệu quả kinh tế cao, nhưng hiệu quả tài chính dự án thấp, tổng mức đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn dài. Một số dự án theo phương thức đối tác công tư đã bước đầu được triển khai, nhưng cần có sự hỗ trợ của nhà nước.
Vì thế Chính phủ đề xuất Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định. Trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền, báo cáo Quốc hội theo đúng quy định.