Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc gồm 12 điểm di tích chính, trải rộng ở ba tỉnh thành là Hải Phòng, Quảng Ninh và Bắc Ninh. Trong đó Hoa Yên, ngôi chùa trung tâm của toàn bộ hệ thống chùa trên núi Yên Tử, được sử sách nhắc đến nhiều lần, là nơi Phật Hoàng Trần Nhân Tông tu hành, giác ngộ và giảng đạo cho các đệ tử.
Chùa có từ thời Lý, được xây cất, tu sửa thời Trần và các giai đoạn sau đó, vườn tháp có từ năm 1309. Thời Lý Trần (thế kỷ 11-14), chùa có tên là Vân Yên, được vua Lê Thánh Tông (thế kỷ 15) đổi tên thành Hoa Yên. Hiện chùa còn các họa tiết hoa văn niên đại thời Trần, nhiều bia đá niên đại thời Hậu Lê, bài minh khắc trên chuông đồng thời Nguyễn…