Toàn quốc dự kiến sắp xếp từ 63 xuống còn 34 tỉnh thành, tăng tỷ lệ giáp biển, hình thành siêu đô thị TP HCM và có tỉnh rộng nhất 24.000 km2.
Sáng 11/6, Quốc hội bắt đầu đợt 2 kỳ họp thứ 9, nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh trong năm 2025 – đợt sáp nhập lớn nhất từ trước tới nay. Dự kiến ngày 12/6, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua đề án quan trọng này.
Theo phương án được Trung ương thống nhất tại Nghị quyết 60 hồi tháng 4, cả nước sẽ còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương. Trong đó, 11 địa phương giữ nguyên hiện trạng, 53 tỉnh thành còn lại dự kiến sáp nhập để hình thành 23 đơn vị mới.
Số tỉnh thành ít nhất trong lịch sử
Từ năm 1975 đến nay, Việt Nam đã trải qua nhiều đợt chia tách và sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh. Tuy nhiên, đợt sáp nhập năm 2025 đánh dấu cột mốc đặc biệt: cả nước sẽ có số tỉnh thành ít nhất trong gần nửa thế kỷ qua.
Khi đất nước thống nhất, cả nước có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó miền Bắc gồm 28 tỉnh, thành phố và đặc khu; miền Nam có 44 tỉnh, thành phố. Sau nhiều lần điều chỉnh, đến năm 1978, số tỉnh thành giảm còn 38.
Từ năm 1978 đến 2008, bản đồ hành chính liên tục thay đổi theo các giai đoạn chia tách. Năm 1991, cả nước có 53 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Giai đoạn 1996-1997, số địa phương tăng lên 61. Năm 2003, Quốc hội thông qua việc tách Đăk Lăk thành Đăk Lăk và Đăk Nông; chia Hậu Giang thành tỉnh Hậu Giang và TP Cần Thơ; chia Lai Châu thành Lai Châu và Điện Biên -nâng tổng số lên 64 tỉnh thành.
Đến tháng 5/2008, khi Quốc hội quyết nghị mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, gồm TP Hà Nội khi đó với toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn (Hòa Bình). Cả nước còn 63 tỉnh thành và duy trì ổn định con số này suốt 17 năm qua.
So với các đợt trước, sáp nhập năm 2025 có quy mô lớn nhất và thực hiện đồng thời trên toàn quốc thay vì chia thành nhiều thời kỳ. Theo đề án, số tỉnh thành sẽ giảm gần một nửa -từ 63 còn 34, tức thấp hơn cả mức 38 của năm 1978.
Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định sắp xếp đơn vị hành chính lần này không chỉ là điều chỉnh địa giới mà là “tái cơ cấu không gian kinh tế và phân bổ nguồn lực quốc gia”. Đây không phải là giải pháp ngắn hạn mà là bước đi chiến lược, mở ra nền tảng phát triển ổn định lâu dài.
Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cũng nhấn mạnh đợt sáp nhập 2025 không nhằm giải quyết bài toán hành chính trước mắt mà là mở rộng không gian phát triển “cho trăm năm tới”.
Nhiều tỉnh thành lần đầu có biển
Bãi biển Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Hoàng Phong
Việt Nam hiện có 28 địa phương giáp biển với tổng chiều dài đường bờ biển khoảng 3.260 km. Sau sáp nhập, cả nước dự kiến chỉ còn 34 tỉnh, thành nhưng có tới 21 đơn vị giáp biển -chiếm gần 62% so với tỷ lệ 44% hiện nay. 13 tỉnh còn lại không giáp biển do nằm sâu trong nội địa và giáp biên giới với Trung Quốc, Lào, Campuchia.
Ở nhóm địa phương giữ nguyên hiện trạng, các tỉnh ven biển như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế vẫn giữ vị trí chiến lược dọc theo đường bờ biển miền Trung và phía Bắc.
Một trong những điểm mới nổi bật là nhiều tỉnh thành lần đầu tiên có biển. Tại đồng bằng Bắc Bộ, Hải Dương (sáp nhập với Hải Phòng), Hưng Yên (với Thái Bình), Hà Nam (với Nam Định và Ninh Bình) đều lần đầu vươn ra biển, sở hữu tài nguyên biển với nhiều tiềm năng phát triển.
Tại Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ -nơi các tỉnh đều giáp biển -các đơn vị hành chính mới hình thành sau sáp nhập sẽ có đường bờ biển dài hơn đáng kể. Đơn cử như Quảng Trị (sáp nhập Quảng Bình), Đà Nẵng (với Quảng Nam), Khánh Hòa (với Ninh Thuận).
Đặc biệt, lần đầu tiên nhiều tỉnh ở khu vực Tây Nguyên sẽ có biển: Kon Tum (sáp nhập với Quảng Ngãi), Gia Lai (với Bình Định), Đăk Lăk (với Phú Yên), Lâm Đồng và Đăk Nông (với Bình Thuận). Đây là thay đổi địa lý hành chính mang tính lịch sử, giúp các tỉnh miền núi Tây Nguyên kết nối trực tiếp với vùng duyên hải, mở rộng không gian phát triển kinh tế xã hội.
Tại miền Nam, TP HCM hiện chỉ có khoảng 20 km bờ biển. Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, siêu đô thị mới sẽ sở hữu gần 90 km đường bờ biển, tăng gấp hơn 4 lần hiện tại.
Ở Đồng bằng sông Cửu Long, hàng loạt địa phương sẽ mở rộng không gian biển. Cụ thể, Cà Mau -Bạc Liêu có đường bờ biển dài 310 km; An Giang -Kiên Giang 200 km; Vĩnh Long -Bến Tre -Trà Vinh 125 km; Cần Thơ -Sóc Trăng -Hậu Giang, Đồng Tháp -Tiền Giang cũng đều tăng diện tích biển đáng kể.
Khánh Hòa hiện là tỉnh có bờ biển dài nhất với 370 km. Sau khi sáp nhập với Ninh Thuận, tỉnh Khánh Hòa mới tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu với 475 km. Quảng Ninh đang xếp thứ hai với 255 km nhưng sẽ nhường vị trí này cho tỉnh Cà Mau mới.
Trong số 6 thành phố trực thuộc Trung ương, trước đây Hà Nội và Cần Thơ không giáp biển; sau sáp nhập chỉ còn Hà Nội là đô thị không có biển. Cần Thơ, sau khi sáp nhập với Hậu Giang và Sóc Trăng sẽ có đường ra biển phía Đông Nam.
Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình nhận định qua sắp xếp, nhiều tỉnh miền núi sẽ có biển, và tỉnh miền biển sẽ có núi; thế mạnh của các địa phương sẽ được phát huy mạnh mẽ, đủ tiềm năng phát triển.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Chu Hồi, Phó chủ tịch thường trực Hội Thủy sản Việt Nam, cũng nhấn mạnh việc tăng tối đa số tỉnh có biển sẽ tạo thế và lực mới cho sự phát triển toàn diện, hình thành sự tương hỗ giữa vùng núi -đồng bằng -ven biển, mở ra nhiều cơ hội cho các địa phương chưa từng có biển trước đây.
Trung tâm TP HCM, khu vực ven sông Sài Gòn, tháng 10/2024. Ảnh: Quỳnh Trần
Hình thành siêu đô thị TP HCM
Là đô thị đông dân nhất cả nước với 9,5 triệu dân trên diện tích 2.000 km2, TP HCM sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu sẽ hình thành siêu đô thị mới rộng 6.770 km2, dân số 13,5 triệu. Với diện tích tăng hơn ba lần, dân số gấp rưỡi hiện tại, TP HCM mới không chỉ là đô thị đông dân nhất mà còn rộng thứ hai trong nhóm 6 thành phố trực thuộc Trung ương, gấp đôi diện tích Hà Nội.
Thành phố mới sẽ sở hữu đồng thời hai sân bay Tân Sơn Nhất và Côn Đảo. Cùng với Đà Nẵng, Gia Lai, An Giang, Đăk Lăk, Quảng Trị, TP HCM nằm trong nhóm các địa phương có từ hai sân bay trở lên -điều chưa từng có trước đây.
“TP HCM mới sẽ là chuỗi kinh tế biển và công nghiệp hùng mạnh, đủ sức vươn lên thành siêu đô thị với tiềm lực tương đương Thượng Hải hoặc Singapore, trở thành đầu tàu dẫn dắt kinh tế Việt Nam”, chuyên gia Phạm Chi Lan nhận định.
Cùng với TP HCM, ba thành phố trực thuộc Trung ương khác cũng mở rộng quy mô trong đợt sáp nhập lần này. Hải Phòng và Hải Dương hợp nhất thành thành phố Hải Phòng mới, diện tích gần 3.200 km2, dân số 4,1 triệu. Đà Nẵng sáp nhập với Quảng Nam, thành đô thị Đà Nẵng mới rộng 11.800 km2, dân số 2,8 triệu -trở thành thành phố có diện tích lớn nhất trong 6 đô thị trực thuộc Trung ương.
Tại miền Tây, Sóc Trăng và Hậu Giang hợp nhất với Cần Thơ, hình thành thành phố Cần Thơ mới rộng 6.300 km2, dân số 3,2 triệu.
Khu trung tâm thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, năm 2019. Ảnh: Như Quỳnh
Tỉnh Lâm Đồng rộng nhất cả nước
Hiện nay Nghệ An là tỉnh rộng nhất với 16.500 km2, tiếp đến là Gia Lai, Sơn La. Tuy nhiên, vị trí này sẽ thay đổi khi Lâm Đồng sáp nhập với Bình Thuận và Đăk Nông thành tỉnh Lâm Đồng mới, rộng hơn 24.000 km2 -trở thành tỉnh lớn nhất cả nước.
Tỉnh Lâm Đồng mới trải dài từ cao nguyên xuống duyên hải Nam Trung Bộ, phía Tây giáp Campuchia, phía Đông giáp Biển Đông. “Với diện tích lớn nhất cả nước, Lâm Đồng sau sáp nhập đủ sức thu hút nguồn lực chiến lược để dẫn dắt phát triển vùng”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lâm Đồng, Bình Thuận, Đăk Nông ngày 9/6.
Bắc Ninh hiện là tỉnh nhỏ nhất nước (hơn 800 km2), kế tiếp là Hà Nam, Hưng Yên. Sau sáp nhập, Hưng Yên và Thái Bình hợp nhất thành tỉnh Hưng Yên mới, diện tích khoảng 2.500 km2 -nhỏ nhất cả nước. Tuy vậy, tỉnh này vẫn rộng gấp ba lần tổng diện tích của ba tỉnh nhỏ nhất hiện nay (Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên).
Tỉnh Lâm Đồng mới sẽ rộng gấp gần 10 lần Hưng Yên mới; trong khi tỉnh lớn nhất hiện nay là Nghệ An gấp 20 lần Bắc Ninh.
Không chỉ biến động về diện tích, dân số các tỉnh thành sau sáp nhập cũng thay đổi. Bắc Kạn hiện có dân số ít nhất cả nước với 324.000 người. Sau khi sắp xếp, tỉnh Lai Châu sẽ thay vào vị trí này, với 490.000 người.
Vũ Tuân